(211) મરહુમ જનાબ ‘સૂફી’ સાહેબને નિવાપાંજલિ

Click here to read in English with Image

મારા કેટલાક વાંચકોએ જુન ૧૨, ૨૦૦૮ થી મારા બ્લોગ ઉપર મારા કોઈ આર્ટિકલ ન દેખાતાં મને પૃચ્છા કરી હતી. મારા કારોબારના આ દિવસોમાં મારી વ્યસ્તતાના કારણે હું મારી બ્લોગીંગ પ્રવૃત્તિમાં થોડોક નિષ્ક્રીય હતો. એવામાં મારા એક મિત્રે અચકાતાં અચકાતાં મને મેઈલ કરી હતી કે હું મારી તબિયત બાબતે સ્વસ્થ છું કે કેમ! આ મેઈલનો ગર્ભિત ભાવ એવો હતો કે તેઓશ્રી કદાચ જાણવા માગતા હતા કે હું જીવિત છું! ઈશ્વરકૃપાએ હું તો અહીં છું, પણ આજે ‘કોઈક’ સર્વશક્તિમાન સર્જનહારના સાન્નિધ્યમાં છે. મલૈકુલ મોત (યમદૂત) દ્વારા કદાચ કોઈ ભૂલ થઈ હશે કે શું (હું લોહીના ઊંચા દબાણનો દર્દી છું), પણ આજના દિવસે આપણા વ્હાલા માનવંતા મહાનુભાવ જનાબ મહંમદઅલી પરમાર ‘સુફી’ સાહેબની રૂહનું આ ફાની દુનિયામાંથી અનંત અને અજ્ઞાત એવી દુનિયા તરફ પ્રયાણ થયું છે. બ્લોગીંગ જગતના નભોમંડળમાંથી આજે ‘સુફી’ નામનો એક ચમકતો સિતારો ખરી પડ્યો છે.

શ્રી વિજયકુમાર શાહના નેતૃત્વ હેઠળ ગુજરાતી ભાષાના સંવર્ધન અને પ્રસાર તેમ જ તેના સાહિત્ય અને સમુદાયની સેવા માટે સમર્પિત એવું હ્યુસ્ટન (Houston), યુ.એસ.એ. ખાતે આપણું એક મોટું જૂથ કાર્યરત છે. જનાબ ‘સુફી’ સાહેબ આ જૂથ પૈકીના એક હતા કે જે બધાયને નિકટતાથી પરિચિત, ૮૫ વર્ષની વય ધરાવતા જીવનના અનુભવોથી પરિપક્વ અને ઉમદા વ્યક્તિત્વોમાં પણ ઉમદા વિભુતી સમાન પોતે હતા. તેમનો ‘આધ્યાત્મિક કાવ્યો’ શીર્ષકે ખૂબ જ સક્રિય એવો બ્લોગ પણ હતો. મારા વાંચકો તેમના બ્લોગની આ લિંકે હજીય મુલાકાત લઈ શકે છે (કેમ કે તે આજેય જીવંત – Live છે, પણ અફસોસ કે જનાબ ‘સુફી’ સાહેબ હયાત – alive નથી!). એ બ્લોગ અને તેમના અવસાનના બે માસ બાદ વિમોચન પામેલા તેમના કાવ્યસંગ્રહની દિવ્ય ભાસ્કરે લીધેલી નોંધ થકી તેમના જીવન અને કવન વિષે ઘણું બધું વિગતે જાણી શકાશે.

મારા વાંચકોને એ જાણીને આશ્ચર્ય થશે કે મરહુમ જનાબ મહંમદઅલી પરમાર સાહેબ અને હું તેમના અવસાનના ત્રણેક માસ પહેલાં પ્રથમવાર જ એકબીજાને ઓળખતા થયા હતા. અમારા પરિચયનાં માધ્યમો હતાં, અમારા બ્લોગ અને અમારી વચ્ચે થોડોક થએલો ઈ-મેઈલ વ્યવહાર. મારો ફોટોગ્રાફ મારા બ્લોગના મુખપૃષ્ઠ ઉપર મોજુદ હતો અને તેમણે મને જોયો હશે; પણ મારા દુર્ભાગ્યે, હું તો તેમના ચહેરાને તેમના અવસાન બાદ તેમના સુપુત્ર જનાબ સિરાજે હ્યુસ્ટન ખાતે તેમના માટેની શોકસભા (Life celebration)ની તેમના ફોટોગ્રાફ સાથેની જાણ કરી ત્યારે જ જોઈ શક્યો. મુહાવરારૂપ કથન છે કે માણસ તેના સહવાસની વ્યક્તિઓ થકી ઓળખાય, પણ મેં તો તેમને તેમનાં કાવ્યો થકી જ ઓળખી લીધા હતા. હવે તો એમ જ કહેવું ઉચિત રહેશે કે કવિને પોતે જે કાવ્યો લખે છે, તે વડે જ બહુ સારી રીતે ઓળખી શકાય; અને તેથી જ તો સાહિત્ય વિવેચનમાં કહેવાય પણ છે કે શીલ તેવી શૈલી.

હું મારા અલ્પ પરિચયને અહીં યાદ કરી રહ્યો છું, ત્યારે મને બેન જ્હોન્સનનું (Ben Johnson) નું એક કાવ્ય યાદ આવે છે કે જેમાં તેમણે ઓક (Oak) નામના એક વૃક્ષ અને કમળના ફૂલની સરખામણી કરી છે. ઓકનું આયુષ્ય લગભગ ૩૦૦ વર્ષનું હોય છે, જ્યારે કમળની જિંદગી માંડ એકાદ દિવસની જ હોય છે. એ કાવ્યનો મધ્યવર્તી વિચાર એ છે કે આપણે કેટલું લાંબુ જીવીએ છીએ તેનો કોઈ મતલબ નથી, પણ આપણે કેવી રીતે જીવીએ છીએ તેનું જ મહત્વ હોય છે. અહીં જનાબ ‘સુફી’ સાહેબને ઓળખનારા સૌ કોઈ માટે ગર્વની બાબત છે કે તેઓશ્રી લાંબુ જીવ્યા પણ ખરા અને તે પણ ગુણવત્તાસભર જીવ્યા. ટૂંકમાં કહેતાં, તેમના આયુષ્યનું મૂલ્યાંકન વર્ષો અને સુકાર્યો એમ ઉભય રીતે કરી શકાશે.

આપણે જ્યારે તેમના બ્લોગમાં તેમણે પોતે આપેલો પોતાનો પરિચય અને તેમના Disclaimer ના શબ્દોને વાંચીએ, ત્યારે આપણે સાચે જ જાણી શકીએ કે તેઓ પોતાના સમયના ખરેખરા સુફી સંત જ હતા. તેમના ગુજરાતીમા લખાએલા શબ્દો આપણને બતાવે છે કે ‘મારાં કાવ્યો આધ્યત્મિક છે. એ કાવ્યો પાછળનો મારો આશય છે લોક-કલ્યાણ, અર્થાત્ લોકોને નૈતિક અધ:પતનથી રોકવા અને તેમનાં દિલોદિમાગમાં વિશ્વબંધુત્વની ભાવના જગાડવી.’ આગળ તેઓ ખુલાસો કરે છે કે ‘જગતના તમામ ધર્મો એ માત્ર પૂર્ણતાને પામવા માટેનાં સોપાનો (નિસરણીઓ) જ છે.’ વચ્ચે એક નોંધનીય વાત એ છે કે તેમના કોઈ કાવ્યની કોઈક પંક્તિઓના સમર્થનમાં મેં આપેલો મારો પ્રતિભાવ આ શબ્દોમાં હતો કે ‘સજ્જનોની ચૂપકીદી પરોક્ષ રીતે દુષ્ટતાને પ્રોત્સાહિત કરે છે.’ આપણે માત્ર ‘સારા હોવું’ એ પૂરતું નથી. ભલા માણસોએ ભલાઈ માટે બીજાઓને પણ પ્રોત્સાહિત કરવા જોઈએ.

સમાપને, ચાલો આપણે સર્વશક્તિમાન ઈશ્વરને પ્રાર્થીએ કે મરહુમના આત્મા (રૂહ) ને એવો દરજ્જો કે સ્થાન અને તે પણ એવા આત્માઓના સાન્નિધ્યમાં નસીબ થાય કે જેઓ તેની (ઈશ્વરની) કૃપા અને ખુશીને માણી રહ્યા છે.

દિલી લાગણીઓસહ,

-વલીભાઈ મુસા

(લેખક અને અનુવાદક)

નોંધ :-

આજે મરહુમના અવસાનને બે વર્ષ પૂરાં થતાં હોઈ મૂળ લેખનો અનુવાદ અહીં પ્રસ્તુત કરેલ છે. સાથે સાથે આ લેખના વાંચકોને વિનંતિ કે પોતપોતાના ધર્મ અને આસ્થા મુજબ પોતાના ધર્મગ્રંથની કોઈ ઋચા કે સુરા પઢીને મરહુમની રૂહ કે આત્માને બક્ષી આપે.

Translated from English version titled as “Paying Respect to the Late Mr. ‘Sufi’” published on July 20, 2008.