(281) ‘લે લેતી જા, લે લેતી જા!’ (હાસ્યકાવ્ય)

(અછાંદસ)

મનુસ્મૃતિમાં લખાયું છે:

यत्र नार्यस्तु पूज्यन्ते

रमन्ते तत्र देवता |

મતલબ સાવ ખુલ્લો છે કે,

નારીનું સન્માન જ્યાં થાયે,

દેવો ખુશખુશાલ રહેતા ત્યાં!

તો વળી કાઉન્ટર પ્રશ્ન એ થાયે કે

નરનું સન્માન થાયે ત્યાં,

ખુશખુશાલ કોણ રહેતું હશે?

વિશ્લેષણાત્મક રીકાઉન્ટર પ્રશ્ન ઓર એ થાયે કે

નરનું તાડન થાયે ત્યાં,

દુ:ખી દુ:ખી કોણ રહે?

આ બધા મૂળ, કાઉન્ટર, રીકાઉન્ટર, એનકાઉન્ટર કે બાઉન્સર પ્રશ્નો,

ભલે રહ્યા, જ્યાં હોય ત્યાં અથવા જેમને થતા હોય તેમની પાસે!

મારા કાવ્યનાયકને ના કશીય લેતીદેતી ઈંયાં!

એને દુ:ખ નથી નિજ તાડનનું!

ક્યમ કે માર ખાતાંય જો મળી રહે ગરમગરમ ખાણું સાંજસવારે

તો મારનો દિમાગે અને ઉરે ભાર શો લેવો!

એને દુ:ખ નથી સ્વતાડનનું!

છે દુ:ખ માત્ર તો એક જ વાતનું કે,

ક્યાં લગણ ભોંયભેગા થયા પછી પણ ટાંટિયો ઊંચો રાખ્યે જવો!

કવિ નર્મદના વર્ષાકાવ્યમાં થતા વૃષ્ટિના ચાળા (નિશાનીઓ)ની જેમ,

મુજ કાવ્યનાયકને નિજ તને જળકૂડાળાની જેમ ઢીમડાં દેખાઈ જતાં મેથીપાકપૂર્વે જ

અને પહેલું કામ કરવું પડે બારીબારણાં ભીડવાનું ટપોટપ!

રાજકીય પક્ષોની બંધબારણે મિટીંગમાં પત્રકારો ન ફરકી શકે તેમ,

મુજ કાવ્યનાયકનો આંતરિક ભેદ અકબંધ જ રહે કે

કોણ મારતું હશે અને કોણ માર ખાતું હશે?

મહેલ્લાનાં આબાલવૃદ્ધ ટોળે મળે,

નામદાર પોપની ચૂંટણી ટાણે વેટિકન ચર્ચની બહાર જામતી લોકભીડની જેમ,

એ જાણવા કાજે કે Active કોણ અને Passive કોણ, મુજ કાવ્યનાયક કે કાવ્યનાયિકા?

પણ અહીં તો સૌ સૂણવા પામે,

ફંગોળાતાં વાસણોના અવાજો, હોંકારાદેકારા ને લાકડીઓના અવાજો,

કાવ્યની ધ્રૂવપંક્તિ (Burden Line) ની જેમ શ્રવાતા રહે શબ્દો ‘લે લેતી જા, લે લેતી જા!’

મુજ કાવ્યનાયક દૃઢ મનોબળે મને એકલાને જ હંમેશ કહેતો રહે છે કે,

’મિત્ર, દુ:ખ નથી બારેમાસ મળતા એકના એક મેથીપાકના સ્વાદનું,

દુ:ખ છે એક જ વાતનું કે ખોટો સંદેશો (Message) પ્રસરતો ઘર બાહિરે!’

દિલાસાસભર અવાજે થઈ ગળગળો હું પૂછતો.

’કેવો ખોટો સંદેશ, મિત્ર? કહે દિલ ખોલીને!’

’લોકો વિચારતા હશે કે હું નબળો ધણી છું અને બૈરી ઉપર શૂરો છું!’ તે વદે.

‘એ તો સમજ્યા, પણ પૂછું કે બીજા કોઈ ખોટા સંદેશાની દહેશત છે તને?’

’હા, લોકો એ પણ વિચારતા હશે કે હું કેવો જુલ્મી છું, ખરે જ હું ઘરેલુ હિંસક પ્રાણી છું!

પણ હકીકત તો તું જાણે છે કે કોટવાળ ચોરથી દંડાય છે!’ વદતો એ દીર્ઘ શ્વાસ ખેંચી.

‘અફસોસ કરીશ મા, કહે હું શી રીતે ઉપયોગી તને થઈ શકું?’ પ્રેમભાવે પૂછું હું!

‘એક જ કામ કરી દે મુજ સમા સકળ પીડિતજન વતી,

કહી દે નારીવાદી-વાદણ આંદોલનકારી જૂથને કે સિક્કાની બીજી બાજુ પણ જૂએ!’

હવે આખરી પ્રશ્ન પૂછું, ‘હે સખા!

ધરા શું ધૈર્ય તેં ધારણ કર્યું ક્યાંથી, એ તો જરા બતાવ.’

”કવિ કલાપીના પ્રાર્થનાકાવ્ય ‘પડ્યા જખમ સૌ’ થકી, એ જ તો રહ્યો છે મારો જીવનમંત્ર!”

-વલીભાઈ મુસા

Proposed E-Book “વિલિયમાનાં હાસ્યકાવ્યો”