(270) હાસ્ય દરબારનાં રત્નો – 4 (રત્નાંક – 4) * ભરત પંડ્યા

ભરતભાઈ પંડ્યા (4)

મારા અગાઉના લેખ “કલારત્નયુગ્મની કલાકમાલ! (પ્રહસન) – 3” માં “રાત્રિ”એ જાહેર કર્યા મુજબ આગામી બેઠકોમાં નવીન 10 A અને 10 B એ બે પૂરક રત્નો સિવાયનાં મૂળભૂત નવેય દરબારી રત્નોએ પોતપોતાની વિશિષ્ઠતાઓ સ્વમુખે જણાવવાની હતી. મારા હરનિશભાઈ જાની ઉપરના પરિચયલેખના પ્રતિભાવમાંના તેઓશ્રીના કથન ‘મહાભારતમાં શ્રી ક્રૃષ્ણે આત્મશ્લાઘાને આપઘાત ગણાવ્યો છે’ મુજબ દરેક રત્નથી જાણેઅજાણે આત્મશ્લાઘા ન થઈ જાય તેની સાવચેતીના ભાગરૂપે બધાય (મારા સુદ્ધાં) ના પરિચયલેખ મારે જ લખવા તેમ નક્કી થયા મુજબ આજે શ્રી ભરતભાઈ પંડ્યા (ભાવનગર) ઉપરનો હું ચોથો પરિચયલેખ લખી રહ્યો છું.

સુરેશભાઈ જાનીએ પોતાના બ્લોગ ઉપરની ‘મિત્રો મળ્યા’ શ્રેણીમાં ભરતભૈને ‘સદા જવાન’ અને ‘હસતારામ’ જેવાં બિરૂદોથી નવાજ્યા છે, પણ હું તો મારા તેમના વિષેના આ પરિચયલેખમાં તેમને ‘ભભૈ’ તરીકે જ ઓળખાવીશ અને સંબોધીશ. તેઓશ્રીની ખેલદિલી તેમના જ આ શબ્દોમાં જોવા મળશે : “વલીભાઇ, જરાય કાળજી રાખવાની જરુરત નથી. ને વળી તમે કરી કરીને શું કરી લેવાના? જે લખવુ હોય તે લખજો. બહુ બહુ તો એમ લખશો કે ભભૈમાં બુદ્ધિનો અભાવ છે ને અક્કલનો છાંટોય નથી. હું તો એને કોમ્પ્લીમેન્ટ ગણીશ ને પ્રીન્ટઆઉટ ફ્રેમ કરી ને રાખીશ. વળી તમારાં બેન તો તમને લાપશી ખવડાવશે, કારણકે આવું તો ઈં અમે પૈણ્યાં તે દિ’નાં માને છે.(એને કોણ કે’ કે અક્કલ હોત તો કોક બીજીને નો પૈણત! આ તારા પનારે ક્યાંથી પડત!). માટે બિન્ધાસ્ત જે ભરડવું હોય તે ભરડજો. ચાલો આ બહાને આપણું નામ તો તમે લીધું! આનંદ છે એ વાતનો!”

મેં પ્રત્યુત્તરમાં કહ્યું હતું, આ પ્રમાણે : “ભભૈ, હાદનાં નવ રત્નોના પરિચયલેખના ડ્રાફ્ટ પ્રસિદ્ધ કરવા પહેલાં વાંચન માટે જે-તે ને મોકલવા અને ન મોકલવા તેવા બે વિભાગો મેં મનોમન વિચાર્યા હતા, તેમાં ‘ન મોકલવા’ ના વિભાગમાં તમને ગણેલા જ હતા. વાત સાચી છે અમે કરી કરીને શું કરી લેવાના હતા? કદાચ કંઈક ભાંડવાનું મન થાય તો પણ તે માટેનો વૈકલ્પિક માર્ગ હોય છે જ. આ માર્ગ એટલે ‘સુસંસ્કૃત શબ્દચાતુર્યસભર ગાલિપ્રદાન માર્ગ’. એકાદ મહિના માટે પશ્ચિમના પ્રવાસે જાઉં છું, આવ્યા પછી તમારી વાત!”

અમારો વાર્તાલાપ આટલેથી ન અટકતાં આગળ આમ વધ્યો હતો : “આ માર્ગ એટલે ‘સુસંસ્કૃત શબ્દચાતુર્યસભર ગાલિપ્રદાન માર્ગ.’ – વ્હાલીડા વલીદા, અર્થાત્ ‘તારા બાપનુ કપાળ’ના બદલે ‘તમારા પુજ્ય પિતાશ્રીનો ભાલપ્રદેશ!’. પણ એક વાત કહી દઉ! ચોખવટ કરવી સારી! આ સુસંસ્કૃત શબ્દચાતુર્યસભર ગાલિપ્રદાન મને બહુ નહિ સમજાય! ફાયદો એ થશે કે તમને ગાળ દીધાનો સંતોષ અને મને એમ થશે કે કો’ક મારા માટે સારું બોલ્યા!.ચન્દ્રકાન્ત બક્ષી ગાળને પુરુષનું શું કહે છે તે અહી લખાય તેમ નથી! પશ્ચિમમાં ફરી આવો અને પછી પાછા આવી, ફરી આવો નેટ પર અને ”ફરિયાદ” કરશો તોય “ફરી યાદ” તો કરશોજ ને? તબિયત સંભાળજો. ભ.મ.પં. ઉર્ફે ભભૈ”

સુરેશભાઈએ ભભૈનાં શ્રીમતીજીનું નામ ‘સીતાદેવી’ બતાવ્યું છે તે ‘હસતારામ’ નામના અનુસંધાને કે પછી ખરેખર તે નામ છે તે મારાથી નક્કી થઈ શક્યું નથી; જે હોય તે, પણ ધન્યવાદ ઘટે છે એ સન્નારીને કે જે આવા સદાય હસતા-હસાવતા માટીડાને વેંઢાર્યો છે! એક જ જાતના મિજાજવાળી કોઈ પણ વ્યક્તિ સમયાંતરે અભાવી થતી હોય છે. મારી આ વાત ન મનાય તો તમને મનગમતી કોઈ પણ શ્રીખંડ જેવી મિષ્ટ વાનગી બેત્રણ મહિના સુધી સતત સવારસાંજ ખાવાનો પ્રયત્ન કરી જોજો અને છેલ્લે વમન ન થાય તો સમજજો કે તમે સીતાબેન જેવી (હાસ્યપ્રતિકાર શક્તિ) પ્રકૃતિ ધરાવો છો!

ભૂતકાળમાં હિંદી ચલચિત્રોના જમાનામાં હાસ્ય કલાકાર તરીકે ‘જોનીવોકર’નું નામ સુવિખ્યાત હતું. સુરેશભાઈએ તેમને ‘હાસ્યદરબાર’ના જાની જોકર તરીકે ઓળખાવ્યા છે તે સરખામણીને હું યથાર્થ હોવાની મહોર મારું છું. કોઈકે તેમને સલાહ આપી હતી કે હાદ ઉપરની તેમની જોક્સ મર્યાદિત સંખ્યામાં આપવામાં આવે કે જેથી લાંબા ગાળે પુરવઠો ખૂટી ન પડે! તેમણે સાવ બેફિકરાઈથી જવાબ આપ્યો હતો કે તેમની પાસે જોક્સનો પાતાળકૂવો છે, જે કદીય સુકાનાર નથી અને ઊલટાનો તેમાંથી જેમ જોક્સ ખેંચવામાં આવશે તેમ વધુ ને વધુ ઊભરાતો જશે.

ભભૈ પોતાની Global Profile ઉપર પોતાના પીઢ વૈજ્ઞાનિક જેવા લાગતા ફોટા નીચે સંક્ષિપ્તમાં લખે છે : “Retired (નિવૃત)– Navro (નવરો/At leisure) – Banker – Prashnoro (પ્રશ્નોરા બ્રાહ્મણ) : Like to tell and hear Jokes. સુરેશભાઈના અવલોકને જોઈએ તો તેમના રૂમે રૂમે પડેલા ચોપડીઓના ઢગલા અને ખાસ તો તેમના ઉતારાના રૂમમાં ચોપડીઓથી ખીચોખીચ ભરેલું કબાટ એમની સાહિત્યરસિકતાની સાક્ષી પૂરે છે. આ બાબત ભલે સાચી હોય પણ તેમની સાહિત્યિક અભિવ્યક્તિ અન્વયે વિચારતાં એવું લાગે છે કે તેઓ મિતભાષી છે અને તેથી જ લાઘવ્યનું પાયાનું જેનું લક્ષણ છે એવા રમુજી ટુચકાઓમાં તેમને વિશેષ દિલચસ્પી છે. હાસ્યદરબાર અને અન્ય બ્લોગોએ તેમની નિખાલસ કબુલાત છે કે તેઓ લાંબુ લખી શકતા નથી. તેમની ટુચકાઓ અને પ્રતિભાવોની ગુણવત્તા અને અભિવ્યક્તિ દમદાર હોઈ વાંચક પોતાના હાસ્યને ખાળી શકે નહિ એ તો બરાબર, પણ તેમની એક બીજી લાક્ષણિકતા એ હોય છે કે તેઓશ્રી ભાષાશુદ્ધિ અને જોડણીમાં એવા બેદરકાર રહેતા હોય છે કે જે તેમનું નકારાત્મક પાસું મુદ્દલે ન રહેતાં ઊલટાનું હાસ્યને પુરક અને પોષક બની રહે છે. મારા આ વિધાનના સમર્થને એક જ ઉદાહરણ પર્યાપ્ત ગણાશે : “એક બેનને સારા દિવસો રહ્યા.પ્રસુતી ગ્રહ મા દાખલ થયા.ડાક્તરે પહેલા પૈસા મગ્યા,.વરે ચેક આપ્યો.પ્રસુતી થઈ ગયી.વર ડાક્તર્ને કે ” આવું કેવું સાહેબ બાબો તો ખોટો છે – પ્લાસ્તીક નો છે” ડાક્તર કે તમારો ચેક ખોટો હતો, પાછો થયો છે.ખોટા ચેક મા આવુ જ મળે ! રોકડા લઈ આવો ને સાચો લઈ જાવ !”

તેમના આતિથ્યભાવ વિષે સુરેશભાઈએ નોંધ્યું છે કે એમનું દિલ એમના ફ્લેટ કરતાં પણ વિશાળ છે. મને પોતાને તેઓ આમંત્રતાં લખે છે : “ત્યાં (અમેરિકા) તો જતાં જશો, પણ ભાવનગર  સુધી તો  આવો’. મેં  પ્રત્યુત્તરમાં  જણાવ્યું  હતું, આ  શબ્દોમાં કે “ભભૈ, તમારા આમંત્રણને વાંચીને રૂબરૂ મળ્યા જેટલી ખુશી થઈ. મારા પ્રતિનિધિ તરીકે સુભૈને મોકલ્યા હતા. વચ્ચે ક્યાંક “મેહાંણાની માસી” ની જેમ ખોવાઈ ગયા કે શું? ’મારા ભાગ્યમાં તમારા ત્યાંનાં દાણાપાણી લખાએલાં હશે તો મારી તાકાત નથી કે હું ત્યાં ન આવું!” એ તમને પણ કહું છું.’

હાદમાંના મારા ‘મિતભાષી મુસાફરો’ લેખમાં ભભૈને એક પાત્ર બનાવ્યા હતા જેમાં મેં આમ લખ્યું હતું : “એવામાં ગાડા આગળથી એક ચોપગું પસાર થતાં એક મહારાજ બોલ્યા, ‘જોયું? આડું કૂતરું પસાર થયું!’ બસ, આટલું જ વાક્ય અને ફરી પાછી ચૂપકીદી. બીજા અડધાએક કલાક પછી બીજાએ ઉવાચ્યું, ‘અલ્યા, બિલાડું હતું!’ વળી પાછી ચૂપકીદી! હવે, ત્રીજા અડધા કલાકે પેલા ત્રીજા જે ભાવનગરવાળા હતા તેમને પોતાનું ગામ આવી જતાં ગાડામાંથી ઊતરી જવાનું થયું. ઊતરતાં ઊતરતાં તેઓ કંટાળીને બોલ્યા વગર ન રહી શક્યા, ‘આખા રસ્તે તમે બે જણાએ બોલબોલ કરીને મારા માથાની નસો ખેંચી કાઢી!’

મારા હાસ્ય હાઈકુ- 7 ઉપરના પ્રતિભાવમાં ભભૈ આમ ખીલ્યા હતા: “ઍક ભર ઉનળાના દીવસે બપોર બાર વાગે (ચોરને કાંધે મારે એવો સમય )જાય વલીભાઇ મારંમાર ધોડતા ને વાહેં ભરતભાઇ ધોડતા ધોડતા બુમો મારે ” ઉભાર્યો વલીભાઇ. મારા સમ છે ઉભાર્યો” પણ એ તો જાય ફ્રન્ટીઅરમેલ સ્પીડે. ત્યાં વળી કોક સુરેશભાઇ જેવા સજ્જન મળી ગયા.વલીભાઇ ને ઉભા રાખી કહે ”શુ છે વલીભાઇ આમ દોડતા ક્યાં જાવ છો?”.”જાનીભાઇ આ ભરતીયા થી બચાવો મારે મોદું થાય છે ને એ કવીતા સંભળાવવા બેઠો છેઃ? “ત્યા ભરતભાઇ પણ પહોંચી ગયા .” તે તમે મને નોતી સંભળાવી, મેં સાંભળીતી ને ? હવે તમારો વારો” જાનીભાઇ ‘ વાતતો ભરતભાઈ ની સાચી છે તમારે સાંભળવી જોઇએ” મુસાભાઇ ” પણ સુરેશ્ભૈ મેં તો એને હાયકુ સંભળાવ્યું ને એ તો મને ખન્ડકાવ્ય સંભળાવે છે !”

મારે મારું બચાવનામું આ શબ્દોમાં રજૂ કરવું પડ્યું હતું : “સુરેશભાઈ, હજુ મને પૂરો સાંભળો તો ખરા! એ ખંડકાવ્ય The Late His Highness Gohel સાહેબનું કે પછી રાષ્ટ્રપિતાના જન્મ વર્ષ 1869માં જન્મેલા અને વચાળે ક્રિશ્ચીયન બની ગએલા ખંડકાવ્યપિતા મણાકાકાનું હોય તો કોણ ન સાંભળે?

પણ, ભરતભાઈ તો કહે કે મારું ખંડકાવ્ય અમારા કુટુંબનાં આબાલવૃદ્ધ સૌનું વિજયકુમાર શાહવાળું સહિયારું Remix સર્જન છે, જેમાં Twinkle Twinkle થી માંડીને ભજનની કડીઓ અને ભાનવગરના કાઠિયાવાડી ચોહરા તથા પેલું કંઈક ખંડાલાવાળું પણ ભેગું ગોઠવેલું છે.

હવે મારા વાલીડા ખાવાની દુકાનોવાળા(હોટલોવાળા) વધ્યું ઘટ્યું દહીંમાં નાખીને ‘દિલ્હી ચાટ’ જેવું રૂડું નામ આપીને આપણને ઊંચા દામે ખવડાવવા માગે તો આપણે ખાઈએ ખરા?

વળી નામ પણ કેવું? ચાટ! ગામડાંઓમાં મહેલ્લાના નાકે કૂતરાં માટેની ચાટમાં પણ Remix જ હોય છે ને!

માટે ભરત ભાઈને કહી દો કે તે તેમનાં કાવ્યો ખંડ હોય કે અખંડ હોય શેરીનાં કૂતરાંને ઘેનની શીશી સૂંઘાડીને સંભળાવે, નહિ તો પાછું તેમનું કંઠ્ય (ભસ્ય) સંગીત સાંભળવાના દહાડા આવશે હા! શું કહ્યું?”

ભભૈ વિષે ઘણું લખી તો શકાય, પણ મારે વાંચકોના ધૈર્ય અને સહનશક્તિનો પણ વિચાર કરવો પડે ને! આ લઘુલેખને થોડો કંઈ દીર્ઘ નવલકથામાં પર્રિવર્તિત કરવાનો હોય!

ભભૈ કી જૈ! ભભૈ કી જૈ! ભભૈ કી જૈ!

ધન્યવાદ.

-વલીભાઈ મુસા

ક્રમશ: 5

 

(269) હાસ્ય દરબારનાં રત્નો – 3 (રત્નાંક – 3) * હરનિશ જાની

હરનિશ જાની (3)

‘હાસ્યદરબાર’નાં નવ રત્નોની પરિચયલેખમાળામાં માનનીય શ્રી હરનિશભાઈ જાનીને રત્નાંક – 3 તરીકે આવકારતાં-ઓળખાવતાં- બિરદાવતાં-છંછેડતાં-શું શું કરતાં અને શું શું ન કરતાં- હું અકથ્ય એવી કોઈક લાગણી અનુભવી રહ્યો છું. રેલ્વેના સીંગલ ટ્રેકના જમાનાના જૂના નિયમોમાં હતું કે સામસામેની દિશાએથી આવીને કોઈ સ્ટેશને ભેગી થતી ટ્રેઈનો પૈકી મોડી આવનારી ટ્રેઈન વહેલી ઊપડે (અર્થાત્  તેને અગ્રીમતા અપાય), બસ તેવી જ રીતે    ‘હાસ્યદરબાર’માં મોડેથી દાખલ થનાર એવા મને એ બ્લોગના ધણીધોરીઓએ અગ્રીમતા આપી છે તેમ કહું તેના કરતાં એમ કહેવું વધારે યોગ્ય ગણાશે કે એ વાલીડાઓએ મને એ પ્રતિભાશાળી રત્નો સામે ભીડાવ્યો છે!

સુરેશભાઈ જાનીએ પોતાના બ્લોગ ઉપર પુસ્તક પરિચય શ્રેણી હેઠળ હરનિશભાઈના હાસ્યગ્રંથ “સુશીલા” વિષે બે શબ્દો (પહેલા અને છેલ્લાને જ ગણીએ તો!) લખતાં તેમના વિષેનો આછેરો પરિચય આપ્યો છે. વળી એ જ બ્લોગ ઉપર પ્રતિભાપરિચય વિભાગે હરનિશભાઈએ પોતે જ હાસ્યની છોળો ઉડાડતા પોતાના જ શબ્દોમાં પોતાનો પરિચય આપ્યો હોઈ તેમના પરિચય વિષે મારે વિશેષ કશું કહેવાપણું રહેતું નથી. આમ છતાંય “હાસ્યદરબાર”ના પરિપ્રેક્ષ્યમાં અને મારા તેમની સાથેના અંગત પરિચયના ભાગરૂપે આવડે તેવું લખવાનો પ્રયત્ન કરું છું અને આશા રાખું છું કે આપ સૌ વાંચકો પણ યથાશક્તિ હસી લેવા કે આ લખાણને હસી કાઢવા પ્રયત્ન કરશો.

એક શહેરની દરજીગલીમાંના દરજીભાઈઓએ પોતપોતાની દુકાને પાટિયાંના ચિતરામણમાં ‘શહેરનો શ્રેષ્ઠ દરજી’, ‘તાલુકા-જિલ્લા-રાજ્ય-દેશ-દુનિયાનો શ્રેષ દરજી’ જેવાં સુત્રો લખાવેલાં; પણ ગલીના છેડેના એક ખૂણામાંના એક દરજીભાઈએ સાવ નમ્ર ભાવે લખાવ્યું હતું કે ‘આ ગલીનો શ્રેષ્ઠ દરજી!’. કોઈ નોબલ પ્રાઈઝ વિજેતાનું છોકરડાંઓ દ્વારા પેન્સિલ, રબર કે કંપાસ બોક્ષ જેવાં ઈનામો થકી બહુમાન કરવામાં આવે તો તેમાં જરાય અજુગતું એટલા માટે નથી કે તેમાં ભાવ(હૃદયના)નું મહત્વ છે; નહિ કે વસ્તુના ભાવ(કિંમત)નું! પોતાના પિતાના નામે નામ એવા પ્રથમ ‘સુધન’ હાસ્યપુસ્તકે અને માતાના નામે નામ એવા દ્વિતીય ‘સુશીલા’ હાસ્યપુસ્તકે સાહિત્યજગતમાં હાસ્યલેખક અને હાસ્યકાર તરીકે જેમની ધજા ફરકતી હોય, તેવા હાસ્યસમ્રાટ એવા હરનિશભાઈ જાનીને  ‘હાસ્યદરબાર’ જેવા ક્ષુલ્લક બ્લોગડાના દરબારી રત્ન તરીકે સન્માનવા કે ઓળખાવવા એ ‘અહો વૈચિત્ર્યમ્!’ જેવું લાગશે, પણ ‘ભાવ’ભાવે વિચારતાં આ ચેષ્ટા યથોચિત ગણાશે.

‘હાસ્યદરબાર’ બ્લોગ ઉપર ‘પ્યાર-તકરાર’ લઈને હરનિશભાઈ આવ્યા અને મેં મારા પ્રતિભાવ દ્વારા ઉભય(કૃતિ અને કર્તા)ને પોખીને તેમનું સામૈયું કર્યું. આમ અમે બંને દ્વિપગાં સામાજિક પ્રાણીઓ એકબીજાના પરિચયમાં આવ્યાં. આગળ સમય જતાં અમે ગુણાનુબંધના ચુંબકે એકબીજા પ્રતિ ખેંચાતા રહ્યા. મારા હૃદયની બાયપાસ સર્જરી ટાણે તેમણે પોતાનો ‘એક દિલ સો અફસાને’ હાસ્યલેખ મને મોકલી આપ્યો, જે મારા માટે હાસ્યથેરાપી બનવાથી  હું સર્જરી માટે માનસિક રીતે તૈયાર થયો. તાજેતરના મારા અમેરિકાના પ્રવાસ દરમિયાન હરનિશભાઈએ મને જાણ કરી હતી કે હું તેમનાથી ક્યાંક નજીકમાં હોઉં તો તેઓ તેમનાં શ્રીમતીજી સાથે મને મળવા આવી શકે. મારા સુજ્ઞ વાંચકોએ હવે જાતે જ નક્કી કરી લેવું પડશે કે હરનિશભાઈની મને રૂબરૂ મળવાની અદમ્ય ઈચ્છા એ શું બતાવે છે – અમારી વચ્ચેનો પ્યાર કે પછી તકરાર!

સુરેશભાઈ જાની તેમના વિષે લખે છે કે તેમના લેખોમાં વ્યંગ જરૂર છે, પણ ક્યાંય કડવાશ નથી! હાસ્યલેખકે કે હાસ્યકારે મીઠડા બનવું જ પડે, અન્યથા દિવસરાત કમાન્ડો સાથે ફરવું પોષાય નહિ!  જો કે જ્યોતીન્દ્ર દવેની સરખામણીએ હરનિશભાઈ અલમસ્ત લાગતા હોઈ કોઈકવાર કમાન્ડો જ પિટાતા હોય તો તેમને બચાવવા માટે તેઓશ્રી સક્ષમ સાબિત થઈ શકે!

‘હાસ્યદરબાર’ની આવરદાને અવલોકતાં જાણવા મળે છે કે હરનિશભાઈએ પ્રસંગોપાત નાનામોટા પોતાના યોગદાન દ્વારા બ્લોગની બહોળી પ્રસિદ્ધિ માટે તેને લાભ પહોંચાડ્યો છે; જે સામાન્ય રીતે શક્ય બને નહિ, કેમકે કોઈ સાગરખેડુ ખાબોચિયામાં કાગળની હોડીઓ તરતી મૂકે નહિ! મોટા ગજાના હાસ્યલેખકનું નાનાઓ સાથે ભળી જવું એ તેમની નાનમ નહિ, પણ મોટપ છે. ‘હાસ્યદરબાર’ ઉપર તેમનાં હાસ્યપુસ્તકોમાંના કેટલાક ધર્મ, લગ્ન અને ધંધાકીય જાહેરાતો વિષેના ચમકારા જો કોઈએ માણવા હોય તો તેમણે તે બ્લોગ ઉપર જઈ ‘હરનિશ જાની’ શબ્દોએ ‘શોધ’ આદરવી પડે! ક્યાંક વળી આ મહાશય અંગ્રેજીમાં કોઈક Jokes મોકલી આપે, તો વળી “ગોલ્ડન એઈજ” જેવી પોતાની કોઈ હાસ્યકવિતા દ્વારા વાંચકોને તેમની અનિચ્છા છતાંય હસવાની ફરજ પાડે!

આ લઘુ પરિચયલેખને આટોપવા પહેલાં ‘હાસ્યદરબાર’ ઉપરના હરનિશભાઈના હાસ્યલેખ ‘જાગો સોનેવાલો’માંના મારા પ્રતિભાવને ભાવપૂર્વક એટલા માટે અહીં રજૂ કરું છું કે તેઓશ્રીને પોતાના હાસ્યગ્રંથ ‘સુશીલા’ સબબે ‘જ્યોતીન્દ્ર હ. દવે પારિતિષિક’ થી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા તે બદલ તેમાં મેં મારો એક વિચાર પ્રદર્શિત કર્યો હતો :

“જ્યોતીન્દ્ર હ. દવેને ‘રણજીતરામ સુવર્ણચંદ્રક’ મળેલો. ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદે વળી ‘જ્યોતીન્દ્ર દવે પારિતોષિક’થી તમને સન્માનિત કર્યા. આ સિલસિલો આગળ વધતો રહે તો કેવું સારું! શુભેચ્છા પાઠવું છું અને અપેક્ષા સેવું છું કે હાસ્ય સાહિત્યને તમારા તરફથી હજુ પણ વધુને વધુ યોગદાન મળતું રહે કે જેથી ‘હરનિશ જાની પારિતોષિક’ ની ઘોષણા જલદી થાય!”

મારા ઉપરોક્ત વિચાર અને મનોભાવને શ્રી હરનિશભાઈ નીચેના શબ્દોમાં આવકારે છે, જેને લઈને હાલ પૂરતો તો હું મારી જાતને મનાવું છું એ રીતે જાણે કે મને ‘હરનિશ જાની પારિતોષિક’ થી ખુદ હરનિશભાઈએ નવાજી દીધો છે! તેમના શબ્દો આ પ્રમાણે છે :

“વલીભાઇ, તમે તો સિક્સર મારી! આવા અભિનંદન તો તમે જ આપી શકો અને આ એક અનોખા અભિનંદન ગણાય! પરંતુ તમે મને એક નવી દૃષ્ટિ બક્ષી છે. આવો વિચાર મને કદી નથી આવ્યો. આજે ને આજે પત્ની અને બાળકોને આ આઇડિયા આપીશ કે જેથી ‘હરનિશ જાની સુવર્ણચંદ્રક’ મારા ગયા પછી યોગ્ય વ્યક્તિને મળે. જુઓ, મારામાં આ વિચારના પ્રણેતા વલીભાઇ મુસા છે. એટલે આમ અચાનક જ આપ આવા નેક કામમાં ભાગીદાર બનશો. જોયું! ભગવાન કેવી કેવી રીતે કામ કરે છે! હવે તબિયત કેમ છે-ઓપરેશન પછી દસ વરસ જુવાન થઈ ગયા ને!”

સમાપને, શ્રી હરનિશભાઈ જાની અને મારા સંયુક્ત નિવેદને અંગ્રેજીમાં અને લોકજીભે ચવાઈ ગએલા સુત્ર ‘Laugh and grow fat!’ને આપ સૌ વાંચકોને પુન: યાદ અપાવીને વિરમું છું.

હાસ્ય હો!

– વલીભાઈ મુસા

ક્રમશ: 4

 

(268) દેવિકા ધ્રુવની ગઝલ ‘વાત લાવીછું’ ઉપરનો મારો પ્રતિભાવ

સુજ્ઞ સાહિત્યરસિકજનો,

દેવિકાબેન ઘ્રુવને મારી તાજેતરની અમેરિકાની મુલાકાત ટાણે હ્યુસ્ટનનિવાસી સાહિત્યસર્જકો વચ્ચે મળવાનું થયું. સર્વેએ સ્વમુખે પોતપોતાનો સંક્ષિપ્ત પરિચય આપ્યો તો ખરો, પણ એક સાથે બધું યાદ ન રહે તે સ્વાભાવિક છે. ભારત પાછા ફર્યા પછી જે કોઈ બ્લોગર ભાઈબહેન હતાં તેમના બ્લોગે જઈને તેમના વિષેની વિશેષ જાણકારી મેળવી લીધી. દેવિકાબેનના બ્લોગ ઉપરની તેમની તાજેતરની નીચેની ગઝલ નજરે ચઢી અને મારો માંહ્યલો વિવેચકીઓ જીવ કોઈક પ્રતિભાવ આપવા ઊંચાનીચો થવા માંડ્યો. મારા પ્રતિભાવને ખુદ દેવિકાબેને અને અન્ય વાંચકોએ બિરદાવતા પ્રતિભાવો આપ્યા અને લાલચ થઈ કે એ ગઝલ અને તેના ઉપરના મારા પ્રતિભાવને મારા બ્લોગ અને તે થકી મારી સૂચિત ગુજરાતી ઈ-બુક ‘મારી નજરે’માં સમાવી દઉં. બ્લોગીંગનો Protocol જાળવતાં મેં દેવિકાબેનની અનુમતિ માગી અને તેમણે સહર્ષ આપી પણ દીધી.

ચાલો તો, આપણે પહેલાં ગઝલને માણી લઈએ.

વાત લાવી છું

સોનેરી એક સાંજની આ વાત લાવી છું.
તારા મઢેલી રાત સમી આશ લાવી છું.

સૂરો નથી, કે સાજ ને સરગમ નથી છતાં,
ઝુલે હવા લળી લળી એ રાગ લાવી છું.

હો પાનખર બધે, ને છો સૂકી હવા વને,
ફરફરતું એક લીલું લીલું પાન લાવી છું.

પુષ્પો છે શબ્દ કેરા ને પાંખડી છે પ્રેમની,
સાથે અહીં હું લાગણીના હાર લાવી છું.

ના માનશો નયન થકી આંસુ વહી ગયું,
સત્કારવાને ભાવભીની આંખ લાવી છું.

મન છે,નમન છે, હોઠ તો બસ બંધ છે અહીં,
પણ ગાન મખમલી પ્રભુ સો વાર લાવી છું….

– દેવિકાબેન ધ્રુવ (શબ્દોને પાલવડે)

મારો પ્રતિભાવ

દેવિકાજી,

નમસ્કાર.

પુનરાવર્તિત વાંચન છતાંય અતૃપ્ત જ રાખતી આ મનહર રચના હૃદયવીણાના તાર ઝણઝણવી ગઈ. કૃતિના અંતિમ ચરણે આવતાં સુધી રહસ્યમાં અટવાયા કરીએ કે આ વાત, આશ, રાગ, હરિત પાન, લાગણીના હાર કે ભાવભીની આંખ કવયિત્રી લાવે છે કોના માટે! અંતે ‘પ્રભુ’ શબ્દે રહસ્ય છતું થાય કે એ સઘળું તો પ્રભુ માટે જ અને એ પણ વિવિધ પ્રકારના પ્રસાદો હોય તેમ જ! અંતિમ કડીમાંનો અંતિમ પ્રસાદ તો અતિ મુલ્યવાન! કોમળ ભાવયુક્ત ભક્તિગાન! એક વાર નહિ, પણ સો વાર; એટલે કે વારંવાર! ભાઈશ્રી સુરેશ જાનીના પ્રતિભાવમાંના શબ્દ ‘માનસપૂજા’ ની જેમ જ આ ‘મૂક ભક્તિગાન’, બંધ હોઠનું ગાન, બાવન અક્ષર બહારનું ગાન! આ ગાન મનમાં જ અભિવ્યક્ત થાય અને નમન પણ મનોમન જ થાય;બાહ્ય ચેષ્ટાત્મક તો નહિ જ, નહિ!

મારા પ્રતિભાવના સમાપને કૃતિની સમાપનપંક્તિઓને હું ગણગણ્યા વગર નહિ રહી શકું કે “મન છે,નમન છે, હોઠ તો બસ બંધ છે અહીં;પણ ગાન મખમલી પ્રભુ સો વાર લાવી છું”

ધન્યવાદ, સંપૂર્ણતયા પરિપક્વ અને ભાવવાહી સર્જન બદલ.

સ્નેહાધીન,

વલીભાઈ

નોંધ:-

કૃતિનું અવલોકન મારું પોતીકું છે, કદાચ ખુદ કવયિત્રી કે અન્ય વાંચકોની માન્યતાઓ આનાથી ભિન્ન પણ હોઈ શકે.

– વલીભાઈ મુસા

Navin Banker says:

August 29, 2011 at 2:55 pm

શ્રી. વલીભાઇએ જે પ્રતિભાવ લખ્યો છે તે ખરેખર ઓથેન્ટીક પ્રતિભાવ છે.એક એક શબ્દ વાંચી, સમજી,એના હાર્દ સુધી પહોંચી, પછી એના અંગોનું ડીસેક્શન કરીને લખાય ત્યારે જ સાચો પ્રતિભાવ બને. અમારા જેવા છંદ, લય કશુંજ ન સમજતા તમને સારુ લગાડવા ‘સરસ’, ‘વાહ..વાહ;,’ક્યાખુબ’ એવું લખે એ બધા પ્રતિભાવો નથી. એનો કોઇ અર્થ પણ નથી. એ તો સંબંધનો શીષ્ટાચાર માત્ર છે. શ્રી. વલીભાઇ, વિવેક ટેલર, કે એવા જ અન્ય સક્ષમ સર્જકોના સશક્ત પ્રતિભાવો વાંચ્યા પછી, મને લાગે છે કે મારે અન-અધિક્રુત ઔપચારિક પ્રતિભાવો લખીને વેબપેજની જગ્યા બગાડવાનું સુક્ષ્મ ‘પાપ’ કરવાનું બંધ કરવું જોઇએ.
નવીન બેન્કર
૨૯ ઓગસ્ટ ૨૦૧૧

Valibhai Musa says:

August 29, 2011 at 5:29 pm

નવીનભાઈ,

કુશળ હશો. મિતાક્ષરી પ્રતિભાવને ‘પાપ’ સમજવાનું પાપ ન કરી બેસતા! ‘સરસ’, ‘વાહ..વાહ;,’ક્યાખુબ’ કહેવું એ તો ગઝલકારને અને ગઝલને દાદ આપવાની આચારસંહિતા છે. મુશાયરામાં રંગત લાવવા અને શાયરને પ્રોત્સાહન આપવા પ્રત્યક્ષ દાદ આપવી જરૂરી છે; બસ, તેમ જ બ્લોગરની રચનાને બ્લોગ ઉપર મુકાયા પછી બિરદાવવી જરૂરી બની જાય છે કે જેથી આગામી નવીન સર્જનો માટે સર્જકને પ્રેરણા મળી રહે. વિવેચન એ પણ એક સાહિત્યપ્રકાર છે. અન્ય સાહિત્યપ્રકારોની જેમ અહીં પણ અભ્યાસ અને કથનકૌશલ્ય જરૂરી બની જાય છે.

સ્નેહાધીન,
વલીભાઈ

 

(267) એ યાદગાર સાંજ …

મારી અમેરિકા ખાતેની સફરના અંતિમ દિવસોમાં સતત મારો સંપર્ક કરતા રહીને શ્રી વિજયભાઈ શાહે અમારા (સુરેશભાઈ જાની અને હું) માનમાં હ્યુસ્ટન ખાતેના ગુજરાતી સાહિત્યપ્રેમીઓનું એક લઘુ સંમેલન શ્રી પ્રદીપભાઈ બ્રહ્મભટ્ટના નિવાસ સ્થાને પ્રયોજીને એ સાંજને મારા માટે યાદગાર બનાવી દીધી હતી. મારા આજના લેખ સંદર્ભના અગાઉના લેખ ‘ઉષ્માસભર આવકારો’ માં સુરેશભાઈએ પોતાના પ્રતિભાવમાં છેલ્લી ઘડીએ સંજોગોવશાત્ હ્યુસ્ટનના પાદરેથી પાછા નીકળી જવા બદલ અને લઘુ સંમેલનના લ્હાવાને માણવાનું ચૂકી જવા બદલ ‘બહુ દુખિયા અમે, બહુ દુખિયા’ શબ્દો વડે અફસોસ વ્યક્ત કરવો પડ્યો હતો.

શ્રી વિજયભાઈ શાહના બ્લોગ ‘વિજયનું ચિંતનજગત’માં “હ્યુસ્ટન ખાતે વલીભાઇ મુસાએ તા.૧૯ ઓગષ્ટ ૨૦૧૧નાં રોજ શ્રી પ્રદીપ બ્રહ્મભટ્ટના ત્યાં આપેલું મનનીય વક્તવ્ય” શીર્ષકે લઘુ સંમેલનનો લઘુ અહેવાલ મોજુદ હોઈ તેનું પુનરાવર્તન ન કરતાં તેમાંના કેટલાક અંશો વિષે થોડીક વિશદ વાતચીત અને સ્પષ્ટતાઓ કરીશ.

મરહુમ મહંમદઅલી પરમાર ‘સુફી’ ની મજાર ઉપર પુષ્પગુચ્છ અર્પણવિધિ અને તેમની રૂહની મગ્ફેરત માટેની મારી દુઆઓ (પ્રાર્થનાઓ)ની મારી તમન્ના પૂર્ણ થવામાં વિજયભાઈનું યોગદાન રહ્યું કે જેથી તેમની ગોઠવણી મુજબ મરહુમના સુપુત્ર જનાબ સિરાજભાઈ અને મરહુમનાં ધર્મપત્ની મોહતરમા ફાતિમાબેન સાથે એ ઉમદા કાર્ય પાર પડ્યું. મરહુમના 85 વર્ષના દીર્ઘકાલીન જીવનના અંતિમ ત્રણેક માસના સમયગાળાના જ મારા બ્લોગ માધ્યમના મૈત્રીસંબંધે હું તેમનાથી એટલો બધો પ્રભાવિત થયો હતો કે તેમની ઝિયારત (બેસણા) પ્રસંગે મારા દિલે મરહુમના વિષેનો લાગણીભાવ જન્મ્યો અને “Paying Respect to the Late Mr. ‘Sufi’ લેખ લખાઈ ગયો.

મારા મુખ્ય બ્લોગ “William’s Tales” માંના લેખોને ગુજરાતી અને અંગ્રેજીમાં વિભાજિત કરીને તેમને વિષય કે સાહિત્ય પ્રકાર અનુસાર ઈ-બુક્સ બનાવવા માટેના તૈયારીરૂપ વિશેષ બ્લોગ્ઝનું આયોજન તો કરી દીધું છે, પણ તેને પરિપૂર્ણ કરવાનું લક્ષ અશક્ય નહિ, પણ મુશ્કેલ તો જરૂર છે જ. જોઈએ આગળ શું થાય છે; પણ નિખાલસભાવે એક વાત તો સ્પષ્ટ જણાવી દઉં કે ચંદ્રકાન્ત બક્ષી જેવા જીવનભર સાહિત્યના ભેખધારી રહી ચુકેલા અને ધુરંધર એવા વિરાટ વ્યક્તિત્વ ધરાવતા એ મહાનુભાવ સામે સાવ વામણા તરીકે મારી જાતને સમજતા મુજ નાચીજની કોઈ હસ્તી નથી કે તેમના પેંગડામાં પગ નાખવાનો વિચાર સુદ્ધાં પણ હું કરી શકું!

’હાઈકુ’ અંગેના મારા પ્રયોગો સાવ નવીન જ હોવાનો મારો કોઈ દાવો નથી, તેમજ એ પ્રયોગોને ‘સ્વીકાર્ય’ ની મહોર લાગે તેવી મારી કોઈ અપેક્ષા પણ નથી. ‘હાઈકુ’ ના સત્તર અક્ષરો કે જે છંદ રહિત હોય છે તેવાં હાઈકુથી હાઈકુ-સોનેટ કે હાઈકુ-ખંડકાવ્ય કે પછી એવા કોઈ કાવ્યપ્રકારનું નામાભિધાન કરી દેવું યથાર્થ તો નથી જ. ‘હાઈકુ’ પોતે એક કાવ્ય પ્રકાર છે અને તે સ્વતંત્ર રીતે અસ્તિત્વ ધરાવી શકે તેવી તેની પાયાની શરત હોય છે. હવે મારા ઉપરોક્ત કહેવાતા હાઈકુ આધારિત અન્ય કાવ્યપ્રકારોમાં પ્રત્યેક હાઈકુને અન્યો ઉપર અવલંબિત રહેવું પડશે, જે હાઈકુના મૂળભૂત લક્ષણને હાનિકારક પુરવાર થશે. હા, મારા હાઈકુ ઉપરના પ્રયોગોની એક બીજી વાત કદાચ યથાર્થ ગણાશે છે કે મારી જેમ કોઈ હાઈકુકાર પોતાનાં હાઈકુને સાહિત્યના રસો અનુસાર જુદીજુદી શ્રેણીઓ કે હાઈકુપ્રકાર તરીકે ઓળખાવી શકે; જેમ કે હાસ્ય-હાઈકુ, વિષાદ કે કરૂણ હાઈકુ વગેરે.

ગુજરાતી સાહિત્ય અને ભાષાના સેવાયજ્ઞમાં હ્યુસ્ટનવાસી મિત્રો જે યોગદાન આપી રહ્યા છે તે બેમિસાલ છે. ગુજરાતી શબ્દજ્ઞાનવૃદ્ધિ માટે અવારનવાર પ્રયોજવામાં આવતી સ્પર્ધાઓ કે તરેહતરેહના શબ્દપ્રયોગોના સંકલન માટે મૂકવામાં આવતાં આમંત્રણો જેવી વિવિધ પ્રવૃત્તિઓથી હું હંમેશાં પ્રભાવિત થતો રહ્યો છું. મેં વિજયભાઈને ગુજરાતી બોલચાલ (Colloquial)ની ભાષામાં પુનરુક્તિદોષ જણાઈ આવે તેવા શબ્દપ્રયોગો એક્ત્ર કરવાની પ્રવૃત્તિ માટે સૂચન કર્યું હતું. મેં ઉદાહરણ તરીકે સુસ્વાગતમ્ અને અન્નજળપાણી શબ્દો આપ્યા હતા. બીજા બેએક શબ્દો એ વખતે યાદ આવ્યા ન હતા, જે અહીં આપું છું: ગુલાબજળપાણી, સજ્જન માણસ. અલંકારશાસ્ત્રમાંનાં વ્યાકરણનાં પુસ્તકોમાં ચાલ્યા આવતા પ્રણાલિકાગત પ્રકારોમાં અલ્પોક્તિ જેવા અલંકારો (સાહિત્યના નવ રસોમાં ઉમેરાએલા શાંત રસ અને ભક્તિ રસની જેમ) ને ઉમેરી શકાય.

‘એ યાદગાર સાંજ’ને સજાવવામાં યોગદાન આપનાર સૌ ભાઈબહેનોનો લેખની કદમર્યાદાને ધ્યાને લેતાં વિગતે ઉલ્લેખ ન કરી શકવા બદલ દિલગીરી અનુભવું છું. આમ છતાંય એક વાત તો અવશ્ય જણાવીશ કે “All’s well that ends well – અર્થાત્ જેનો અંત સારો તેનું સઘળું સારું.” ન્યાયે લખનવી નજાકતમાં કહેવાતો હળવો નાસ્તો, પણ વાસ્તવમાં ભારે ભોજન જેમાં શીરો પ્રમુખપદે હતો તેને આરોગવાનો અનેરો આનંદ સૌએ માણ્યો હતો. મારી બાયપાસ સર્જરી થઈ છે તે વિચારને બાયપાસ કરીને મેં શ્રાવક થયા વગર જ મળેલા શીરાને બરાબરનો ઝાપટ્યો હતો. આ તકે રમાબેન બ્રહ્મભટ્ટ અને પ્રદીપભાઈનાં બહેન સુકેશાબેનને યાદ કરવાં જ રહ્યાં. પ્રદીપભાઈના નિવાસસ્થાને જાવન અને મારા નિવાસસ્થાને પરત આવન માટેના ખનિજતેલરથના મારા સારથિઓ અનુક્રમે વિજયભાઈ અને ચીમનભાઈ પટેલનો હળવો આભાર માનું છું કે જેથી તેમને વધુ ભાર ન લાગે!

છેલ્લે એ સહિયારી સાંજનાં સૌ સાથી ભાઈબહેનોને ધન્યવાદ પાઠવીને વિદાય લઉં છું.

જય હો.

– વલીભાઈ મુસા

 

 

(266) ઉષ્માસભર આવકારો

મારી જુલાઈ-ઓગસ્ટ, 2011 દરમિયાનની અમેરિકા ખાતેની ઊડતી મુલાકાત ટાણેનો પ્રથમ મુકામ જુલાઈ 18, 2011ના રોજ ટેક્ષાસ રાજ્યના હ્યુસ્ટન ખાતે મારા મરહુમ મિત્ર હાજી જનાબ જાફરભાઈ (જેફ)ના સુપુત્ર મહંમદ રઝાના નિવાસસ્થાને થયો હતો. મારા વતનનાં સગાંસંબંધી અને સ્નેહીજનોની મુલાકાતો અને એક લગ્નસમારંભની પતાવટ પછી જુલાઈ 23, 2011ના રોજ મારો મોબાઈલ રણક્યો અને લીલા બટનને દબાવતાં જ ભાઈશ્રી વિજયકુમાર શાહના ભાવવાહી અવાજનો રણકાર થયો.

અમેરિકાના શિષ્ટાચાર અનુસાર મારી પૂર્વાનુમતિથી તેઓશ્રી પ્રદીપભાઈ બ્રહ્મભટ્ટ સાથે સામા પગે મારી મુલાકાતે આવ્યા. બ્લોગર-નેટર મિત્રો તરીકે અને વંદનીય ગુર્જરભૂમીનાં સંતાનો હોવાના નાતે બંધુત્વભાવે મળવા આવેલા બંને મિત્રો પૈકી વિજયભાઈની આંખોમાં અશ્રુ ડોકાતાં હતાં, પણ પ્રદીપભાઈની આંખોમાંથી તો દડદડ આંસું વહી રહ્યાં હતાં. મારી હાલત તો ખેદજનક હતી, કેમ કે હું એ બંને મહાનુભાવોનાં અશ્રુવહન સામે મારી આંખોને ભીની પણ કરી શકતો ન હતો. હ્રદયના હર્ષના સંવેગોને અશ્રુ દ્વારા અભિવ્યક્ત કરતા એ બંને મિત્રોને અને મારા બ્લોગના વાંચકોને હું કઈ રીતે સમજાવું કે મારી હાલત તો બેગમ અખ્તરના મધુર કંઠે ગવાએલી એક ગઝલના વેદનાસભર આ શબ્દો જેવી હતી કે ‘દિલ તો રોતા હી રહે, આંખસે આંસુ ન બહે’!

વિજયભાઈ અજાણ્યા ન હતા, પણ પ્રદીપભાઈ તો મારા માટે સાવ અજનબી વ્યક્તિ હતા. આત્મીય સંબંધોનો પ્રભાવ હોય કે ગમે તે હોય, પણ અમે મનભર ઘણીય વાતો કરી. વિજયભાઈએ પોતાનાં કેટલાંક પુસ્તકોની ભેટ ધરી, તો પ્રદીપભાઈએ તો હું સુધબૂધ ગુમાવી બેસું એવી એક ફોટોફ્રેમ મને અર્પણ કરતાં મને ભેટી પડ્યા અને મારા ખભાને ભીંજવી ગયા. ફોટોફ્રેમમાં તેમણે મને અનુલક્ષીને રચેલું નીચેનું કાવ્ય મઢાએલું હતું.

મુ. વલીભાઈને સપ્રેમ

(પ્રદીપ બ્રહ્મભટ્ટ, વિજયભાઈ શાહ)

તા. 23/7/2011 હ્યુસ્ટન

પાલનપુરથી હ્યુસ્ટન આવ્યા, મળતાં આનંદ થાય

મા સરસ્વતી સંતાનને જોતાં, હૈયું અમારું હરખાય

………પાલનપુરથી હ્યુસ્ટન આવ્યા.

કલમની કેડી સરળ તમારી, વાંચી વાંચકો ખુશ થાય

નિર્મળભાવનો પ્રેમ મળતાં, ગુજરાતીઓ રાજી થાય

જ્યોત પ્રેમની પ્રગટાવી તમે, જે અમને દોરી જાય

ભાષાચાહકને આંગળી ચીંધી, જે હ્યુસ્ટનમાં દેખાય

………પાલનપુરથી હ્યુસ્ટન આવ્યા.

મળ્યા મુ. વલીભાઈ અમને, અંતરમાં આનંદ થાય

આશીર્વાદની એક જ દોરે, અમારાં હૈયાં ખૂબ હરખાય

મળશે પ્રેમ હૃદયનો અમને, કલમથી કાગળો ભરાય

ગુજરાતીની ચાહત વધશે, ને ગ્રંથો બનશે ય અપાર

………પાલનપુરથી હ્યુસ્ટન આવ્યા.

પ્રદીપના વંદન શ્રી વલીભાઈને, જે વડીલ જ કહેવાય

કલમની કેડી સૌથી નિરાળી, વાંચી વિજયભાઈ હરખાય

આવ્યા આજે હ્યુસ્ટન ગામે, તક અમને ત્યાં મળી જાય

રાખજો કૃપાપ્રેમ અમો પર, જે કલમની કેડીએ લઈ જાય

………પાલનપુરથી હ્યુસ્ટન આવ્યા.

++++++

પાલનપુરથી મુ. શ્રી વલીભાઈ મુસા અત્રે હ્યુસ્ટન પધાર્યા છે. તેમને અહીંના સાહિત્યપ્રેમી અને લેખકોની યાદ રૂપે આ લખાણ સપ્રેમ હું અર્પણ કરું છું.

લિ. પ્રદીપ બ્રહ્મભટ્ટ તા. 23/7/2011

+++++++++++++++++

અહીં આ કાવ્ય પૂરું થાય છે અને હ્યુસ્ટનના મારા સંભારણાના આગામી અન્ય લેખમાં આ જ કવિ શ્રી પ્રદીપ બ્રહ્મભટ્ટનું બીજું કાવ્ય પણ મૂકીશ. મારા આ બંને લેખો કે તેમાંનાં બંને કાવ્યો અંગે હું પ્રમાણિકપણે કહી દઉં છું કે એમાં મારો આત્મશ્લાઘાનો મુદ્દલે કોઈ ભાવ નથી. હું તો ઓલિયા જેવા લાગણીશીલ ભલા આ માણસના વ્યક્તિત્વને આપ સૌ વાંચકો સમક્ષ એટલા માટે ઉજાગર કરી રહ્યો છું કે જેથી મહાભારતમાંનાં યુધિષ્ઠિર અને દુર્યોધનનાં દુનિયા વિષેનાં મંતવ્યોને અને ઉભયનાં ચારિત્ર્યોને સુપેરે સમજી શકાય. યુધિષ્ઠિરને દુનિયા ભલી દેખાય છે અને દુર્યોધનને દુષ્ટ લાગે છે. પ્રદીપભાઈને નિકટથી ઓળખનારા તેમની સાથેની મારી આ પહેલી મુલાકાત પછીના તેમના વિષેના મારા ખ્યાલ સાથે સંમત થશે જ કે તેઓશ્રી, અંગ્રેજી કથનશૈલી મુજબ કહું તો, પોતાની ઊંચાઈના પ્રત્યેક ઈંચ (નખશિખ) એક સજ્જન છે.

મારા લેખના અતિવિસ્તારને અવગણીને પણ અમારી આ પહેલી મુલાકાત પછીના, સમભાવીઓને ભાવવિભોર કરી દેવા માટે સમર્થ એવા, અમારી અન્યોન્યની વિદાયના આખરી દૃશ્યને વર્ણવી દેવાની લાલચને ખાળી નથી શક્તો. અમે છૂટા પડવા માટે અમારાં સ્થાનોથી ઊભા થઈએ છીએ, ત્યાં તો મારી કલ્પના બહાર સાવ અચાનક વિજયભાઈ અને પ્રદીપભાઈ મારા ચરણસ્પર્શ માટે નીચે ઝૂકવા જાય છે અને હું ઉભયને તેમ કરતાં રોકી દેવા ‘અરે, અરે!’ ના ઉદગાર સાથે મારા ઘૂંટણિયે બેસી જાઉં છું. હું મારી આસ્થાને સમજાવતાં કહું છું કે કોઈ પણ વડીલ જન કે મહાન વિભૂતિને એક હદ કરતાં વધારે નમન ન કરી શકાય, કેમ કે તેવી ચેષ્ટા વ્યક્તિપુજામાં સમાવિષ્ટ થઈ જાય, જાણેઅજાણે તેમને ભગવાનનો દરજ્જો અપાઈ જાય અને આપણે અક્ષમ્ય એવા દોષમાં સપડાઈ જઈએ. મેં તેમને હસતાં હસતાં ભૂમિતિ શીખવતો હોઉં તેમ સમજાવ્યું કે આપણે ટટ્ટાર ઊભા હોઈએ ત્યારે 180 અંશના ખૂણે કહેવાઈએ. કોઈને માનસન્માન આપવામાં એટલી કાળજી રાખવી જોઈએ કે આપણે 90 અંશથી વધારે નીચા ન નમી જઈએ.

તેમણે મિતાક્ષરી પ્રત્યુત્તર પાઠવ્યો કે ‘એ તો અમારા સંસ્કાર છે’ અને હું મનોમન તેમની ભાવનાને વંદી રહ્યો.

– વલીભાઈ મુસા.