(343) Needing voluntary, neutral and stranger critics for my P-Books

As my valued Readers know me very well that I am a WordPress Bilingual Blogger for the last about five years. During the first two years of my Blogging, the most of my posts were in English save some pdf Attachments of my stories in Gujarati, the Indian Regional Language being spoken by about ten billion Gujaratis worldwide. For the last three years and some months, I have been publishing my Articles both in Gujarati and English, some directly written in respective language and some mutually translated. Till now, I have published some 350 Articles on my Blog written by myself with an exception of a very few Articles both translated and written by anybody else as the preface or the review of my books.

For the last some months, I was engaged in classifying my posts in various categories and preparing E-Books. A renowned E-Book publisher known as ‘MyVishwa Technologies Pvt. Ltd.  (BookGanga), Pune has published all my E-Books in number of 13 as follows:

English : –

(1)  In Light Mood – Essay/Article

(2)  In Thoughtful Mood – Essay/Article

(3) In Changing Moods – Essay/Article

Gujarati : –

(4)  Halva Mijaje (હળવા મિજાજે) – નિબંધ/લેખ

(5)  Vicharshil Mijaje (વિચારશીલ મિજાજે) – નિબંધ/લેખ

(6)  Jalsamadhi (જલસમાધિ) – વાર્તા

(7)  Maari Kanta (મારી કાન્તા) – વાર્તા

(8)  Muj KavitadaN (મુજ કવિતડાં) – કાવ્ય

(9) Parivartit Mijaje (પરિવર્તિત મિજાજે) – નિબંધ/લેખ

(10)  Vyangya Kavan (વ્યંગ્ય કવન) – કાવ્ય

(11)  Wiliamana Hasya Hayaku  (વિલિયમનાં હાસ્ય હાઈકુ) – કાવ્ય/હાઈકુ

(12) Sambhavi Mijaje (સમભાવી મિજાજે) – નિબંધ/લેખ/વિવેચન

 (13) Prasanna Mijaje (પ્રસન્ન મિજાજે) –નિબંધ/લેખ

The word ‘Needing’ in the title of this post might seem surprising to my Readers as it sounds like an advertisement for having services of the critics, but it is not so. Hundreds of my Blogger friends and many men of literature known to me might be helpful to me with a single request of mine to them and some of them have already extended their co-operation to me in this regard, but here I wish that my remaining E-Books be reviewed or criticized by some unknown critics.

Andy Warhol has said, “Don’t think about making art or literature, just get it done. Let everyone else decide if it’s good or bad, whether they love it or hate it.” Accordingly, I wish my creation be strongly criticized. I wish that the critic of my creation might pull my ears if I am wrong anywhere in any way in my writing. ‘Yes-man-ship’ of a critic or simply a critic be only admirer is harmful to the author at long run. The critic is like the judicial authority for an author. My word ‘neutral’ also in my title is purposeful. The critic should neither behave as a friend nor a foe of the author. He has to be a true judge of the author’s creation. The critic should highlight both good and bad qualities of the writing frankly. He should be far from any bias of the author and content, and must write what is right while evaluating any book or article.

I am in need of Gujarati and English critics for all my published E-Books which are intended to be published in Print Form. If I get willingness of anybody for being my critic/s, I’ll accept their co-operation for some those E-Books which have been already published without any criticism. On receiving the preparedness of being the critic/s of my Books, I’ll forward them my E-Books in PDF format for their review.

Summing up, I have to say with pleasure that I myself am an author and a critic also. Sambhavi Mijaje (સમભાવી મિજાજે) is a book of my criticism on Articles and/or Books of my some Blogger friends. In humorous mood, I may say that any barber cannot cut his own hair, but he has to go to the other barber for the same. In this way, it is obvious that it would be against protocol of the literary world if I criticize my books myself. Thus, I am prepared to have criticism against criticism; that is, in other words to say, exchange of co-operation for criticism.

Awaiting for favorable responses from other than my Blogger-Netter friends in this regard,

With warm regards,

– Valibhai Musa [musawilliam(at)gmail(dot)com] ((My E-Books on BookGanga))

Note :- My Blogger-Netter friends may play a role of a middle person between my likely being critic/s and me.

 

જીવન અને સાહિત્ય

Click here to read in English

સંસ્કૃતમાં એક શ્લોક છે – “साहित्यसंगीतकलाविहीन, साक्षात्पशु, पूच्छविश्नहीन”. આનું ગુજરાતીમાં કંઈક આવું ભાષાંતર થાય : ‘સાહિત્ય, સંગીત (Classical – being the verse ancient) અને અન્ય કલાઓમાં રુચિ ન ધરાવનાર માણસ પૂંછડા અને શિંગડા વગરના પશુ જેવો છે.’ અહીં હું માનવજીવનના સંદર્ભમાં માત્ર સાહિત્ય વિષે જ ચર્ચા કરવાનો છું. સાહિત્ય એ માનવ જીવનની અનિવાર્ય જરૂરિયાત છે. તે માનવીની આંખ ઊઘાડનાર, જીવનઘડતર માટે પ્રેરક બળ પૂરું પાડનાર અને માનવજીવન, માનવીય પ્રેમ, માનવ સ્વભાવ અને સમગ્રતયા કહીએ તો માનવતાને સમજાવનાર ઉપદેશક કે ગુરુ સમાન છે. સાહિત્ય માનવીને પશુતામાંથી બહાર આવવા અને માનવતાને અપનાવવા માટે મદદરૂપ થાય છે. સર્જનહાર તરફથી ઉપહાર રૂપે માનવીને પ્રાપ્ત થએલ બુદ્ધિમત્તા જ તેને અન્ય પ્રાણીઓથી માત્ર નોખો જ નહિ, પણ સર્વશ્રેષ્ઠ બનાવે છે. ધાર્મિક અને અન્ય વિજ્ઞાનો સહિતના સમગ્ર સાહિત્યનો અભ્યાસ માનવીની માત્ર બુદ્ધિશક્તિને જ ધારદાર બનાવતો નથી, પણ તેને પ્રેરણા આપવા અને એવું માનસિક વલણ બાંધવામાં મદદરૂપ થાય છે કે જે થકી માનવી દૃશ્ય અને અદૃશ્ય એવી બ્રહ્માંડની સઘળી બાબતોને સમજી શકે. કવિઓ, ફિલસુફો, બુદ્ધિજીવીઓ અને ધર્મધુરંધરોનાં સામાજિક અને ધાર્મિક સાહિત્યો થકી માનવી આધ્યાત્મિકતા, બ્રહ્માંડની દિવ્યતા અને તેનાં રહસ્યો તથા સઘળાં સર્જનોનો સર્જક એવા સર્વશક્તિમાન સર્જનહારને સમજી અને ઓળખી શકવા સમર્થ બને છે અને સામાન્ય માનવીમાંથી તે મહામાનવ પણ બની શકે છે. સાહિત્ય માનવીના મન અને આત્માને એવું પોષણ પૂરું પાડે છે કે જે થકી તે ખુદ પોતાના જીવનને સફળ બનાવતા પોતાના વિચારોને સમૃદ્ધ બનાવી શકવા ઉપરાંત એ સઘળી માનવજાતના કલ્યાણ માટેનું વિચારતો થાય છે અને એ માટે ચિંતિત પણ રહેતો હોય છે.

પુખ્તવયે પહોંચેલ કોઈપણ પુરુષ કે સ્ત્રી જો સાહિત્ય પરત્વે ઉદાસીનતા સેવે તો તે રવીન્દ્રનાથ ટાગોરના ‘સાહિત્યસર્જકતા (Authorship)’ શીર્ષકવાળા કાવ્યના બાળક સમાન છે. હું જાણું છું કે મારા આ લઘુ નિબંધમાં ગૌણ બાબતને વધારે અવકાશ આપવો તે યોગ્ય નથી, પણ હું મારી જાતને રોકી શકતો નથી કેમ કે મને ખાત્રી છે કે તે કાવ્યના બાળકની સાહિત્યને સમજવાની અક્ષમતા મારા વાંચકોને એ સ્વીકારવા ફરજ પાડશે જ કે પુખ્ત વયની કોઈપણ વ્યક્તિ જો સાહિત્યને ન સમજે અથવા તેનાથી આભડછેટ રાખે તો તે પેલા નાના બાળક જેવી કક્ષામાં જ ગણાય, જ્યાં ફરક માત્ર એ જ સમજવો રહ્યો કે પેલી મોટી વ્યક્તિ રમકડાં રમતી નથી કે પારણામાં ઝૂલતી નથી. ચાલો, આપણે એ કાવ્યમાંના બાળકના વિચારોની આછેરી ઝલક માણીએ.

એ કાવ્યમાંનું બાળક પોતાના સાહિત્યકારપિતા ઉપર કેટલાક આરોપો મૂકતાં પોતાની માતા સમક્ષ ફરિયાદ કરે છે. પહેલાં તો તે કહે છે પિતાજી વિપુલ પ્રમાણમાં ભલે પુસ્તકો લખતા હોય, પણ તે શું લખે છે તે મારી સમજમાં આવતું નથી. વળી આટલું જ નહિ, પણ તે તેની માતાને પણ પોતાની વાત સાથે સંમત થવાનું જણાવતાં કહે છે કે તે પણ તેની જ જેમ તેમના લખાણને સમજી શકતી નહિ જ હોય ! એ બાળક સાવ  નિર્દોષભાવે પોતાની માતાને પિતા કરતાં ચઢિયાતી એ દલીલથી ગણાવે છે કે તેણી કેવી સરસ વાર્તાઓ કહી સંભળાવે છે કે જે તેના પિતાજી લખી શકતા નથી. આપણને રમુજ થાય એવા શબ્દોમાં તે બાળક તેની માતાને પૂછે છે કે શું તેમણે તેમની માતા પાસેથી એવી વાર્તાઓ સાંભળી નહિ હોય કે પછી સઘળી ભૂલી ગયા હશે ! વધુ આગળ તે બાળક ઉમેરે છે કે પિતાજી સાચે જ સાવ એવા ધુની થઈ ગયા છે કે જાણે આખોય સમય તે પુસ્તકો બનાવવાની કોઈ રમત ન રમી રહ્યા હોય ! વળી તે તેની માતાનો ઉધડો લેતાં તેમને એ પણ પરખાવી દે છે કે તું પણ મને ઘરમાં જરા સરખો પણ અવાજ કરવા દેતી નથી એમ કહીને કે તેમને તેમના કામમાં ખલેલ પહોંચે છે ! આગળ જતાં બાળકની બીજી એક વાત આપણને હસાવ્યા વિના છોડશે નહિ, જ્યારે કે તે એમ કહે છે કે પોતે પોતાની નોટબુકમાં જેમ એ, બી, સી, ડી, ઈ. અક્ષરો લખે છે તેમ તેનાથી વિશેષ તે કંઈ જ લખતા નથી. બાળકની દલીલોમાં પરાકાષ્ઠા તો ત્યારે જ આવે છે કે તેના મતે પિતાજી કાગળોના ઢગલે ઢગલા બગાડે છે, ત્યારે તે તેમને કશું જ કહેતી નથી અને પોતાને તો હોડી બનાવવા એક કાગળ સુદ્ધાં પણ લેવા દેતી નથી ! અહીં આ કાવ્યનો ટૂંક સાર પૂરો થાય છે, પણ મારા વાંચકોને ભલામણ કરું છું કે તે કાવ્યનો સાચો આનંદ માણવો હોય તો મૂળ આખું કાવ્ય દરેકે વાંચી જવું જોઈએ.

હવે, ફરી એકવાર મારા નિબંધના વિષયવસ્તુના કથનના મુખ્ય પ્રવાહે આવું છું. આજકાલ લોકોમાં સાહિત્યવાંચન નોંધપાત્ર માત્રામાં ઘટવા માંડ્યું છે, જેના કારણમાં કહી શકાય કે બે પરિબળોએ આમાં મુખ્ય ભાગ ભજવ્યો છે; એક, મનોરંજનનાં ટી.વી., ચલચિત્રો અને રમતગમત જેવાં અન્ય સ્વરૂપોની વધતી જતી લોકપ્રિયતા; અને બે, કુટુંબના ભરણપોષણ માટેની દ્રવ્યપ્રાપ્તિ અર્થે માણસે થકવી નાખે એવી કમાવા માટે કરવી પડતી દોડધામ. આવી પરિસ્થિતિમાં વાંચન એ ભુલાઈ જતી એક કલા બની જાય, તો જરાય નવાઈ નહિ; અને જો ખરેખર તેમ બન્યું, તો વિશ્વ માટે એ સારી નિશાની નહિ હોય.

આધુનિક મનોરંજનનાં માધ્યમોએ સાહિત્યવાંચનનું સ્થાન ભલે કદાચ લઈ લીધું હોય, પણ દુ:ખદ બાબત તો એ છે કે એ માધ્યમોનો આશય માત્ર એ રહ્યો છે કે લોકોને કેવી રીતે ફક્ત મનોરંજન પૂરું પાડવું, તેમના મોજશોખ ઉશ્કેરવા અને તેમને નિષ્ક્રીય બનાવી દઈને તેમનો મૂલ્યવાન સમય વેડફવો. લોકોનું ચારિત્ર્યઘડતર થાય, તેમનાં દિમાગોમાં સમજદારી વિકસે અને તેમના આત્મા ઉન્નત થાય એવા કોઈ આદર્શોથી આ માધ્યમો ઘણાં દૂર જતાં રહ્યાં છે. નિ:શંક, એ બધાં ભલે કલાનાં વિભિન્ન સ્વરૂપો હોય, પણ લોકોના સંસ્કાર, ચારિત્ર્ય અને સંસ્કૃતિના વિકાસ માટે એ બધાં અપૂર્ણ અને ખામીયુક્ત પુરવાર થવા માંડ્યાં છે.

સદીઓથી બે ભાગે વહેંચાએલી કલા અંગેની વિભાવનાઓ અર્થાત ‘કલા ખાતર કલા’ કે ‘જીવન ખાતર કલા’ અન્વયે ચર્ચાઓ થતી આવી છે, પણ તેનું સર્વસંમત કોઈ આખરી નિરાકરણ આવ્યું નથી. ‘કલા ખાતર કલા’ નો ખ્યાલ તેના હિમાયતીઓ માટે સારો હોઈ શકે, કેમ કે તેઓ કલાને બચાવવાના ઠેકેદાર બની બેઠા હોય છે, પણ સામાન્ય માણસ માટે તો ‘કલા એ કલા’ હોવા સિવાય કંઈક વિશેષ અપેક્ષિત હોય છે કે જેનાથી તેના જીવનનાં વિવિધ પાસાંનો વિકાસ થાય, કંઈક એવું હોય કે જેથી તેના આંતરિક વિચારો મજબૂત બને, કંઈક એવું પ્રશિક્ષણ પ્રાપ્ત થાય કે જેના વડે પોતે કલ્પનાઓની દુનિયામાં રાચવાના બદલે જીવનની વાસ્તવિકતાઓને સમજતો અને ઓળખતો થાય. કોઈપણ કલા કે જેમાં સાહિત્ય પણ આવી જાય, એ બધીયનો એક ઉદ્દેશ તો અવશ્ય હોવો જોઈએ કે એના ભોક્તાના વર્તન અને ચારિત્ર્યમાં કંઈક હકારાત્મક પરિવર્તન આવે. આધુનિક લોકપ્રિય કલાઓ જેવી કે પશ્ચિમનું ઘોંઘાટિયું સંગીત, બીભત્સ નૃત્યપ્રયોગો, અશ્લિલ ચિત્રાંકનો (Painting) અને તસ્વીરકલાઓ (Photography), હિંસક અને મદહોશીપ્રેરક ચલચિત્રો અને ટીવી શ્રેણીઓ એ નવી ઊછરતી પેઢી માટે હળવા ઝેરસમાન સાબિત થઈ રહી છે, જેના પરિણામે તેઓ અધોગતિની ઊંડી ગર્તામાં ધકેલાઈ જશે તે નિર્વિવાદ હકીકત છે. સાહિત્ય (અહીં શિષ્ટ અભિપ્રેત છે, નહિ કે અશ્લિલ) અને અન્ય કલાઓમાં પાયાનો તફાવત આપણે સાવ સાદી એ રીતે ઓળખી શકીએ કે સાહિત્ય આપણને એ શીખવે છે આપણે જીવનમાં શાનો આનંદ લેવો જોઈએ, જ્યારે અન્ય કલાઓ આપણને એમ બતાવે છે કે આપણે જીવનનો આનંદ કેવી રીતે લૂંટવો જોઈએ.

સાહિત્ય આપણા માટે કદીયે ન જોઈ હોય એવી આંતરિક અને બાહ્ય જગતની ક્ષિતિજો તરફ જોવા માટેની આપણા મનની બારી ખોલી આપે છે. મહાન સાહિત્યકારોનાં સર્જનોએ માનવીની વિચારવાની દિશાઓને જ સાવ બદલી નાખી છે. તેમણે પોતાનાં સાહિત્યોના પ્રભાવ થકી માણસોનાં મનમાં નૈતિકતા અને સામાજિક સભાનતાનાં એવાં બીજ ઊગાડ્યાં છે કે જેના પરિણામે વિશ્વમાં ઘણાં સામાજિક અને રાજકીય ક્ષેત્રોમાં ધરમૂળ પરિવર્તનો આવ્યાં છે. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો વિશ્વભરમાં કલ્પી ન શકાય તેવી ક્રાંતિઓનો જન્મ સાહિત્યો દ્વારા જ થયો છે. આનાં ઉદાહરણોમાં વિશ્વભરમાં લોકશાહી ઢબની શાસનપ્રણાલીનો પ્રસાર, ગુલામીપ્રથાની નાબૂદી, અસ્પૃશ્ય કે અશ્વેતો પ્રત્યેની ધિક્કારની લાગણીનો અંત, વિવિધ પ્રકારના ભેદભાવોને જાકારો, સમાજમાં સ્ત્રીઓના દરજ્જાનું ઉત્થાન વગેરેને ગણાવી શકાય કે જે માટેનો સંપૂર્ણ યશ માત્ર અને માત્ર સાહિત્યના ફાળે જ જાય છે અને જે દ્વારા વિશ્વભરના અસંખ્ય જ્ઞાતિસમુદાયોમાં અને વિશ્વના ખૂણેખૂણામાં એવી ક્રાંતિકારી વિચારધારાઓ વિકસી શકી છે. વિશ્વભરની પોકળ અને અયોગ્ય એવી પ્રણાલિકાઓના સ્થાને આદર્શવાદી પરિવર્તનોનો જે પવન ફૂંકાયો છે, તેની પાછળ સાહિત્યની જ પ્રમુખ ભૂમિકા રહી છે, જેને કોઈ નકારી નહિ જ શકે. આ લેખના કદને પ્રમાણસર જાળવી રાખવા ક્રાંતિનાં જનક એવાં ધાર્મિક અને સાહિત્યિક પુસ્તકોની યાદી અહીં આપી શકાય તેમ નથી. એ સઘળા સાહિત્યે સમયેસમયે માનવજિંદગીમાં આમૂલ પરિવર્તનો લાવવા માટે ઉમદા ભાગ ભજવ્યો છે, જે સર્વવિદિત છે.

સાહિત્યની એક અમૂલ્ય સેવા એ પણ હોય છે કે ઘણીવાર કોઈ માન્યતાઓને કોઈ સ્થાપિત હિતો દ્વારા આપણા માનસમાં ગમે તે રીતે ભલેને ઠાંસીઠાંસીને ભરી દેવામાં આવી હોય, તેમ છતાંય તે સઘળી સાહિત્યના વાંચનથી ઊખડી પણ શકે છે. સાહિત્ય માણસને બૌદ્ધિક રીતે પરિપક્વ થવા અને પોતાની સમજદારીમાં વૃદ્ધિ કરવા મદદરૂપ થાય છે. એક અમેરિકન લેખિકા અને ઇતિહાસકાર – બાર્બરા ટચમેન (Barbara W. Tuchman) સાહિત્યિક પુસ્તકો  વિષે પોતાનું અવતરણ આપતાં કહે છે કે “પુસ્તકો એ સંસ્કૃતિનાં વાહકો છે. પુસ્તકો વગર ઇતિહાસ ચૂપ છે, સાહિત્ય મૂંગું છે, વિજ્ઞાન પાંગળું છે અને વિચાર તથા અનુમાન બંધિયાર બની જાય છે.” જ્ઞાનની ક્ષિતિજોને વિસ્તારવા પુસ્તકો સિવાય અન્ય કોઈ વિકલ્પ નથી કે જે અસરકારક અને પરિણામલક્ષી હોય.

વિશ્વનાં માતાપિતાને અનુલક્ષીને મારી નમ્ર વિનંતી અથવા સૂચન જે ગણો તે છે કે તેમણે પોતાનાં સંતાનોને સારાં પુસ્તકો અને સંસ્કારલક્ષી સામયિકો વાંચવા પ્રોત્સાહિત કરવાં જોઈએ. આધુનિક સમયમાં બાળકોના જન્મદિવસોની ઊજવણી પ્રસંગે તેમને જાતજાતની ભેટસોગાદ આપવાની પ્રણાલિકા ઉત્તરોત્તર વધતી જાય છે. શું આપણે એ બક્ષિસોની યાદીમાં એકાદ સારા પુસ્તકને ન ઉમેરી શકીએ ?

– વલીભાઈ મુસા

Translated from English version titled as “Life and Literature” published on May 05, 2008.

 

 

 

 

 

 

 

ચારિત્ર્ય અને પ્રતિષ્ઠા

Click here to read in English
હું સીધો જ મારા મુદ્દા ઉપર આવું છું અને મારા વાચકોને જણાવું છું કે આ ટૂંકો લેખ મુખ્યત્વે વિશ્વભરનાં માતાપિતાને અનુલક્ષીને લખવામાં આવ્યો છે કે જેથી પોતાનાં સંતાનોને યોગ્ય રીતે ઉછેરવા માટે સૌ પહેલાં તેઓ ખુદની જ આત્મસુધારણા કરી શકે. ખલિલ જિબ્રાનનું બાળકો ઉપરનું સાહિત્યજગતમાં ખૂબ જ વિખ્યાત એક કથન છે, પરંતુ તે વિસ્તૃત હોવા ઉપરાંત મારા વિષયને અનુરૂપ ન હોઈ તેને અહીં કોરાણે મૂકું છું. તેના બદલે હું એક ચીની કહેવત આપવા માગું છું, જે આ પ્રમાણે છે : “જો તમે એક વર્ષ માટેનું આયોજન કરતા હો તો ચોખા (અનાજ) વાવો, જો દશ વર્ષ માટેની યોજના હોય તો વૃક્ષો વાવો; પરંતુ જો સો વર્ષ માટે વિચારતા હો તો બાળકો વાવો અર્થાત્ માનવજાતને શિક્ષિત બનાવો.”

મારા લેખના શીર્ષકના બંને શબ્દો બેમાં એક અને એકમાં બે જેવા છે. આની પ્રાથમિક જાણકારી મેળવવા પ્રથમ તો આપણે ડેલ કાર્નેગીના આ અંગેના વિચારો જાણીશું કે જે આ પ્રમાણે છે : ‘તમારી પ્રતિષ્ઠા કરતાં તમારા ચારિત્ર્ય પરત્વે વધારે સભાન રહો. તમારું ચારિત્ર્ય એટલે વાસ્તવમાં તમે કેવા છો, જ્યારે તમારી પ્રતિષ્ઠા એ લોકો માત્ર તમારા વિષે શું વિચારે છે તે છે.’ ટૂંકમાં બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો જ્યારે લોકો તમને જોતા ન હોય ત્યારે તમે જેવા હો તેને ચારિત્ર્ય કહેવાય. કોઈકે એમ પણ કહ્યું છે કે ચારિત્ર્ય એ અરીસામાં પ્રત્યક્ષ દેખાતો તમારો ચહેરો માત્ર જ નથી, પણ તમારા ચહેરા પાછળનો ચહેરો છે. મારા વાંચકોની જાણ ખાતર કહું તો મેં મારા અગાઉના આર્ટિકલ ‘Inspired Knowledge (Intuition)’માં ચહેરાને લગતી આવી જ વાત વિશિષ્ટ શૈલીમાં રજૂ કરી છે.

હવે આગળ વાંચો અને જૂઓ કે ઘણીવાર કેટલાક સામાન્ય માણસો તેમની આંતરસૂઝ અને ડહાપણ વડે ખૂબ જ ઉમદા કક્ષાની વાત કહેતા હોય છે. ઓછું ભણેલા અને મારા નામવાળા જ એક ભાઈ કે જેમને હું મારા જ ઉપનામ ‘વિલિયમ’થી સંબોધતો હતો તેમણે કેટલાંક વર્ષો પહેલાં પોતાની ગ્રામ્ય આખાબોલી શૈલીમાં સાવ સાદા પણ ગૂઢાર્થ શબ્દોમાં ‘ચારિત્ર્ય અને પ્રતિષ્ઠા’નો અર્થ સમજાવ્યો હતો. અફસોસ કે તેઓ જીવિત નથી – ઈશ્વર તેમના આત્માને સ્વર્ગમાં શાંતિ આપે. તેમના શબ્દો હતા, “વલાભાઈ (પ્રેમાળ સંબોધન), માણસ સમાજમાં એક ઉપર બીજો એમ ઉપરાઉપરી ચાર ઝભ્ભા પહેરીને ફરતો હોય છે. છેક ઉપરનો જેને ચોથો ઝભ્ભો કહીએ તો તે સમાજના લોકોને દેખાતો હોય છે અને તેમના અનુમાન મુજબ પેલો માણસ ઊંચી પ્રતિષ્ઠાવાળો ગણાતો હોય છે. પણ, પેલા ભાઈના નિકટના મિત્રો તેના અંદરના ભાગના ત્રીજા ઝભ્ભા થકી તેને સમાજ કરતાં વધુ સારી રીતે જાણતા હોય છે અને જાણે મૂછોમાં હસતા હોય તેમ વિચારતા હોય છે કે દુનિયા નથી જાણતી તેવી ઘણી બધી બાબતો તેઓ જાણે છે. પછી પેલા સજ્જનની પત્નીનો વારો આવે છે જે પોતાના પતિમહાશયને બીજા ઝભ્ભામાં બહુ જ નિકટથી સમાજ અને મિત્રો કરતાં પણ વધારે સારી રીતે જાણતી હોય છે.” આગળ મિ. વિલિયમ (હું નહિ!)મોટેથી હસતાં પોતાની વાતનું સમાપન કરે છે,”અને છેક અંદરના પહેલા ઝભ્ભા થકી ઈશ્વર (અલ્લાહ)સંપૂર્ણપણે વાકેફ હોય છે કે પેલા ભાઈની બાહ્ય પ્રતિષ્ઠા અને આંતરિક ચારિત્ર્ય કેવાં છે કેમ કે તેનાથી કશું જ છૂપું હોતું નથી.”

વિલિયમ હર્સે ડેવિસ (એક વધુ વિલિયમ!!!) લખે છે કે “પ્રતિષ્ઠા એ ફોટોગ્રાફ છે, પણ ચારિત્ર્ય એ તો ચહેરો છે. પ્રતિષ્ઠા તો પળમાં મેળવી શકાય, પણ ચારિત્ર્ય બાંધવા માટે તો આખી જિંદગી જોઈએ. પ્રતિષ્ઠા તમને અમીર કે ગરીબ બનાવી શકે, પણ ચારિત્ર્ય તમને સુખી કે દુ:ખી બનાવે.” મારા મતે પણ પ્રતિષ્ઠા એ પાણીના પરપોટા સમાન છે, જે અસ્તિત્વમાં આવે અને અદૃશ્ય પણ થઈ જાય; પણ ચારિત્ર્ય એ હંમેશાં આપણી સાથે રહેતું હોય છે. દરેક માણસે પોતાના ચારિત્ર્યનો વિકાસ કરવાનો પ્રયત્ન કરવો જોઈએ અને પ્રતિષ્ઠાની લેશમાત્ર દરકાર ન કરવી જોઈએ કેમ કે પ્રતિષ્ઠા પોતે જ તેની મેળે ચારિત્ર્યની પાછળ પાછળ દોડી આવશે જે રીતે બાળક પોતાની માતા તરફ દોડી આવે છે.

છેલ્લે મારા લેખને આટોપવા પહેલાં અબ્રાહમ લિંકનના શબ્દો ટાંકીશ કે “ચારિત્ર્ય એ ઝાડ સમાન છે અને પ્રતિષ્ઠા એ તેનો પડછાયો છે.” આ વિધાન સ્વયંસિદ્ધ છે કે ઝાડ તેના પડછાયાની દિશા કે કદ બદલે અને બપોરે અથવા રાત્રે તે અદૃશ્ય પણ થાય; પણ ઝાડ પોતે તો હંમેશાં પોતાની જગ્યાએ જ સ્થિર ઊભું હોય છે અને દિનપ્રતિદિન મોટું અને મોટું થતું રહીને પોતાના પડછાયાના કદને વધુ ને વધુ વિસ્તૃત કર્યે જાય છે. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો ચારિત્ર્ય સ્વતંત્ર છે, જ્યારે પ્રતિષ્ઠા એ ઝાડના પડછાયાની જેમ ચારિત્ર્ય ઉપર અવલંબિત છે.

હું આશા રાખું છું કે મારા વાંચક મિત્રો દ્વારા આ લેખને પોતાના ધમાલિયા જીવન વચ્ચે પણ સમય કાઢીને વાંચવા કે વંચાવવામાં આવશે તો પોતાના કે કુટુંબીજનોના ચારિત્ર્યઘડતર માટે ઉપયોગી નીવડશે.  આપ સૌ મારા ‘About me’ના પરિચય લેખથી જાણતા જ હશે કે હું વયોવૃદ્ધ વ્યક્તિ છું અને ઈશ્વરકૃપાથી મારા જીવન દરમિયાન છેક મારા યૌવનકાળથી મારાથી મોટી ઉંમરના માણસો સાથેના સહવાસના શોખના કારણે તથા મારા વાંચન અને અનુભવોના ફલસ્વરૂપે માનવીય વર્તણુંક અને જીવનનાં વિવિધ પાસાંનો જે કંઈ અભ્યાસ મારાથી શક્ય બન્યો છે તે આ બ્લોગના માધ્યમ દ્વારા લોકો સુધી પહોંચાડવાનો મારો નમ્ર આશય અને પ્રયત્ન છે.

મારા ભલા સાથીઓ, હવે હું રજા લઉં છું અને ફરી મળીશું.

મારી શુભેચ્છાઓસહ,

વલીભાઈ મુસા

(લેખક અને અનુવાદક)

Note:-

Translated from English Version titled as “Character and Reputation” published on October 06, 2007.

 

Hear-says or rumors

Click here to read in Gujarati
Hear-say is a social nuisance. Its sadder part is that the fabricator of it cannot be known by us. Finding out its root is as difficult as to reach the source of a river. It is also like knowing about our far ancestors. We may go back up to certain generations and then we have to stop somewhere. Here-say or in other word to say ‘Rumor’ spreads like fire. Where there is fire, there is always wind. Similarly, when a rumor starts, nobody can control or stop it. It is the weakness of human mind that such rumors are exaggerated by who-so-ever hears and then it is passed on to others. Authenticity of hear-say is always lame as it is not based on one’s personal knowledge. Another’s statement comes to the listener passing through many tongues and ears with no any concrete base. Therefore, the judicial system also does not accept such hear-say evidence as per the law of evidence because the witness is unable to say anything on oath.

Hear-says, related to individuals, communities, religions or even nations, create misunderstandings among the people and adverse messages far from any truth spread over everywhere. The victims of such hear-says have to suffer the irreparable damage to their own prestige. Some bias or complex, once fixed in the minds of the people, takes a very long time to be wiped off. In individual cases, Irresponsible and intentional fabrications of the stories against him or her make them mentally disturbed and sometimes they are so much pressurized that he or she attempts to make suicide or on the ground of some doubt towards the supposed enemies, he or she gets excited and takes revenge by quarrel, murder or any other damage. Such harsh action undertaken under excitement is liable to be condemned and at long last the doer has to suffer some punishments by law. William George Bonin, a murderer, who was executed about a decade ago in America had uttered his last words as “I would suggest that when a person has a thought of doing anything serious against the law, it should go to a quiet place and think about it seriously before it does.”

Now, let us discuss some aspects of this issue in light of some psychological and social impacts falling on our smooth and steady life. Here onwards, we are going to take up the matter in discussion relating to individuals only.

First of all, as a part of creating courage in us to face this evil, we – the individuals should not take all such back biting and rumors targeted towards us as a serious issue if we are fully right on our part. If the hear-says, spread against us, are brought to our knowledge by any of our well-wishers, we should take them easy. Epictetus, a Greek Philosopher, has quoted as – If you hear that someone is speaking ill of you, instead of trying to defend yourself, you should say, “He obviously does not know me very well, since there are so many other faults he could have mentioned.” We should not be swayed by all such hear-says, but we must stand still like a rock against them. We should not be victim of nervous breakdown or over-sensitiveness. It is the unavoidable nature of human kind that some of them are not only mean minded, but jealous also.

We should not expect that all guys known or unknown to us will be pleased about the goings on in our life. Public opinions carry no weight and if we ignore them, they will automatically calm down. When time passes, they forget the hear-say spread about us or some other fresh hear-say may take its place there. That is why it is said that the memory of public is always very short.

Now, let us try to know who those devils may be doing all these notorious activities just for their worthless entertainment. First of all, the needle of suspicion may turn towards one’s own open or disguised enemies. Some Psychologists have found out with their observations that there are some people in every society who feel insecurity owing to their own problems get engulfed by envy and jealousy. They are always interested in numbering happy hours of others. Their minds having devil’s workshops are always busy and ready to think out how they can find a new fellow to hurt its feelings. All of a sudden, they people become offensive with their weapons of hear-says. Now, we have two options whether we allow ourselves to be hurt or fight against them. The latter is not a gentleman’s wisdom. Suppose that we want to fight with, but against whom! Isn’t it like biting into the air! I suggest going to the third option and it is that we should ignore all those things and try to create courage in ourselves to cope with the situation.

Hear-says fall short on evidence always. They are the mixtures of truth and untruth. The people behind hear-says can never bring proofs to surface. Besides, they will never show their faces to us. We can never know what they are cooking up behind us to degrade us in the eyes of those people who have high respect and great confidence in ourselves. They are stabbing us from behind to finish us cowardly. What it may be, but we should try to forget it thinking that it is just a nightmare. It is never possible that one may have all the people as friends and not a single foe. He who lives in a society may have some opponents also. There are two qualities of opponents, noble and cunning. Noble opponent will come face to face and the latter will remain invisible to us. They are determined to show us that we are not safe from their tongues. But, we must be equally determined that we are not going to pay any attention towards their dirty games.

It is obvious that when dung (છાણ) of cattle is lifted from the ground, the dust stuck to it will accompany it. Similarly, little or more effect of such wicked deed will influence the minds of our relatives, friends and associated persons in the field of our work. It may happen that some of them may turn their backs on us and join the gang of those notorious people without reserving any judgment whether we are offender or guilty. In such circumstances, we should take their behaviors as alarming that they are not our true relatives or friends. It would be better to depart from them or continue formal relations with them and form a new company of friends who may stand by us in such sorrowful hours in future. True friends or relatives are those who stick with us in our thick or thin times.

Summing up, I would like to put some questions to ask to our inner self. They are as: Are we not the birds of same feathers i.e. same persons like those whom we dislike? Do we have the same tendency of believing in the worst in somebody else like those people? Do we keep ourselves away from any falsehood or fabricated stories? Do we have clean conscience? Are we like those opinion making people? Do we blow any wind to spread over rumors or hear-says concerned to others? Are we like those who run away leaving the victim of hear-says or rumors to his or her destiny? Are we prepared to approach the victim to know the fact before reaching any conclusion? Many such questions may be asked to ourselves. If our answers are just and appropriate, we may criticize others; otherwise we have no right to do so.

“Behave with others as you would expect others to behave with you.”

Regards,

– Valibhai Musa
Dtd: June 14, 2008

 

Lady with the lantern!

Click here to read in Gujarati

In the field of medical profession, the name of Florence Nightingale is very popular. She was Italian born (1820), but grew up and studied in England, heard her inner voice calling her to services to the sick and adopted nursing by ignoring unwillingness of her parents. She was from an upper class family and nursing, in those days, was considered to be an occupation with some little respect. But, association of Florence with this profession changed the concept of the people throughout the world. She was devoted to her work and took care of the patients even at night moving about here and there with a lamp in her hand. The patients were so grateful with her services that they gave her the affectionate title of ‘Lady with the Lamp’.

My Readers will, perhaps, mind to read ‘lantern’ in place of ‘lamp’ in my title, but I am going to talk about another woman who was a local Nightingale of our village, some decades ago. Just before some days, when I had gone to the local graveyard to perform my religious services for the peace to the souls of the deceased people, the grave of the Personality of this Article was being renovated. I recalled her memories which have inspired me and I am trying to offer my homage to the soul of the Late through this Article in brief.

With consent of her successors, I don’t hesitate to disclose her name. She was Hajiyani Avalben w/o Seth (big merchant of repute) Haji Noorbhai Mamjibhai Mukhi, author’s cousin. She kept lantern while going to houses to render her services to women in childbed (confinement). I myself have thought out the title ‘Lady with the lantern’ similar to that of conferred on Florence Nightingale for the reason that many similarities are there in both these Nightingales, no doubt, with some exceptions. According to Alfred Adler’s quote “To be human means to feel inferior.”, both were gentle ladies and therefore they considered themselves and others as human first. The field of nursing for Florence was wide to attend all kinds of patients and moreover she was qualified in her profession, but the Late Avalben’s field was limited to maternity only and she had acquired the knowledge through her skill, intellect, intuition and profound experience under her senior elders.

Those were the days when medical facilities were rare, maternity homes not available and female gynecologists found nowhere. Besides, women disliked to be attended upon by a male doctor in confinement. Midwives (દાયણ) were the most common attendants everywhere. It was the tendency of the women to deliver the child in a natural and normal process at home. Particularly, in rural and remote areas, midwifery has proved to be a boon for women in such days when death seems to be just a span away. My Aval Bhabhee (brother’s wife) was the soul-mate of the wealthiest man of the time and was not in need of any earning. Moreover, as being a Sethanee (Mistress of Seth), she might not have ordinarily preferred such filthy and troublesome work, but she did prefer it; for, she said such as, “I have not chosen midwifery, midwifery has chosen me!” What a great thinking of a noble woman, totally illiterate!

The village of Kanodar was of some 1500 families of all communities with Muslims in majority. My Bhabhee rendered her services to all without any discrimination of creed, cast, religion and economical status. She undertook the responsibilities of only such cases which seemed to be normal at first sight. In complicated cases, she advised them to have a physician’s assistance. She attended the women in confinement fully and remained present until the process of delivery ended successfully. She kept her watchful eye minute to minute and offered sensitive support and encouragement particularly to those women who were experiencing their first motherhood.

Hippocrates, the Father of Medicine and a Greek Physician wrote that “Nature is the best physician and that it should be allowed to function without the intrusion of meddlesome interference.” Accordingly, Avalben followed strictly the natural process of delivery ignoring the worries of the assisting women and labor pain of the woman in confinement. As soon as the critical task of labor got over, she never missed to tell the mother of the child in somewhat like these words as “Giving a birth to a baby is not the end of your journey, but it is just a beginning.” She never hurried to cut the umbilical cord.

She recommended the rest ladies of the household to allow her full rest for at least 40 days, not even to ask her for laundry work of both child and herself. She suggested the recipe of food for the mother for her early recovery of health and decoctions (ઉકાળો) also. She stayed a few hours more after the birth of the child to make sure that both mother and baby were stable and fine. While bidding goodbye to all like a Village Mother, she counseled the baby’s mother to continue to breastfeed the baby as long as the Almighty God produces the natural nutrition (milk) in her chest and to ignore maintenance of figure of her body as the child is initially like the Prophet of the God (અર્થાત્ બાલગોપાલ), quite innocent and sinless.

Before reaching my conclusion, I cannot withhold myself to mention the painful miracle or irony of my Bhabhee Maa’s hard luck, whatever you may call it, that she had given the births of three sons subsequently one by one and each son just before reaching the age of a year died in the same modus (style) of his fate or destiny. During the first monsoon of each son’s birth, while raining heavily in those years with loud thunder and lightning, the ends of the cradle cloth disconnected, the child fell down on the floor and died on the spot. These mysterious happenings inspired her to think over the will of the Almighty Creator positively. Her motherhood got diversion and she devoted her whole life to see uncountable mothers happy with their offspring.

Sheikh Saadi, a Persian man of literature, has said, “The beloved of the Almighty are: the rich who have the humility of the poor, and the poor who have the magnanimity of the rich.” We should always remember that service to the human kind is service to God. The Late Avalben, over and above her Midwifery services, helped the poor women in confinement financially with the funds of her own family and who-so-ever offered her willingly. Let us pray to the Almighty Creator to bless the soul of the Late Avalben in heaven for eternal peace with patronage and recommendations of the Infallibles (AS) and in the words of the recitations of holy verses of the individual Readers as per their own faith and creed.

Hope this Article be read particularly by those ladies who, with the grace of the God, have been lucky enough to enjoy motherhood and also those my daughters and sisters who, now or later on, are going to be mothers.

With deepest affections,

– Valibhai Musa
Dtd.: May 11, 2008

Note: My Readers may visit http://vijayshah.wordpress.com for Gujarati version.